460 461 (3)

nościowe między wzmacniaczami różnych sygnałów lub między wzmacniaczem a prostownikiem. Pierwszy rodzaj sprzężenia może doprowadzić do nakładania się jednej transmisji na drugą, drugi — do pojawienia się na wyjściu wzmacniacza przy dźwięku prądu zmiennego, zmniejszającego zakres dynamiki wzmacniacza.

Środki zwalczające pasożytnicze sprzężenia pojemnościowe omówionych rodzajów są te same, co i w pasożytniczych pojemnościowych sprzężeniach zwrotnych, tzn. oddalenie wzajemne oraz ekranowanie elektrostatyczne obwodów wejściowych oraz pierwszych stopni wzmacniacza od źródeł zakłóceń.

9.3.3. Sprzężenia indukcyjne

Prąd sygnału, płynąc po przewodach wyjściowych wzmacniacza, wytwarza zmienne pole magnetyczne, które indukuje sem. w przewodach wejściowych. W ten sposób Lndukcyjność wzaję-mna, istniejąca między dowolnymi przewodnikami wytwarza we wzmcaniaczu pasożytnicze indukcyjne sprzężenie zwrotne. Jednakże w prawidłowo wykonanym montażu indukcyjne sprzężenie między przewodami jest tak małe, że nie powoduje ujemnych skutków nawet przy bardzo dużym wzmocnieniu.

Znacznie większy wpływ wywiera sprzężenie indukcyjne między transformatorami wzmacniaczy. Rozproszone pole magnetyczne transformatora wyjściowego, przenikając do transformatora wejściowego, indukuje w jego uzwojeniach siłę elektromotoryczną, wytwarzając pasożytnicze sprzężenie zwrotne. Jeżeli wzmocnienie jest duże, to sprzężenie zwrotne wywołuje zmianę charakterystyk wzmacniacza lub jego samowzbudzenie w zakresie częstotliwości roboczych.

Bardzo niebezpieczne dla wzmacniaczy o dużym wzmocnieniu jest sprzężenie indukcyjne transformatora wejściowego ze źródła--mi zmiennych pól magnetycznych, na przykład transformatorami zasilającymi, silnikami elektrycznymi oraz transformatorami innych wzmacniaczy. Transformator zasilający przeciętnego odbiornika radiowego, znajdujący się w odległości kilkudziesięciu centymetrów od transformatora wejściowego średnich wymiarów może wyindukować we wtórnym uzwojeniu tego ostatniego napięcie zakłóceń rzędu kilku miliwoltów. Takie napięcie przekracza kilkaset razy dopuszczalną wartość dobrej jakości wzmacniacza mikrofonowego lub magnetofonowego.

W celu obniżenia zakłóceń indukcyjnych oraz osłabienia pasożytniczego sprzężenia zwrotnego transformator wejściowy należy umieszczać możliwie daleko od transformatora wyjściowego, a zwłaszcza od transformatora zasilającego (na przeciwnej stro-

-

A \

me płyty montażowej). Należy go tak usytuować, aby linie sił rozproszonego strumienia magnetycznego transformatora wyjściowego, a zwłaszcza transformatora zasilającego przenikały transformator wejściowy prostopadle do osi jego uzwojeń (rys. 9-7), co bardzo zmniejsza sprzężenie między transformato-

Rys. 9-7. Jeden ze sposobów prawidłowego rozmieszczenia wejściowego transformatora wzmacniacza (1) względem transformatora wyjściowego lub zasilającego (2); 3 — przekładka niemagnetyczna, niezbędna do umocowania transformatora na stalowym chassis

rami. Najlepsze usytuowanie transformatora wejściowego pod względem zakłóceń często znajduje się doświadczalnie na makiecie wzmacniacza.

Słabszy wpływ ma pasożytnicze sprzężenie indukcyjne wówczas, gdy transformator ma konstrukcję dwuprętową. Jednakże ze względu na wyższą cenę takich transformatorów w porównaniu z transformatorami płaszczowymi, w urządzeniach elektronicznych małej mocy takie transformatory są stosowane rzadko.

Prawie całkowitym brakiem zewnętrznego magnetycznego pola rozproszonego, a więc i pasożytniczego sprzężenia indukcyjnego, charakteryzują się transformatory toidalne. Jednakże ze względu na złożoną technikę uzwajania takich transformatorów stosuje się je tylko w przypadkach szczególnych.

W celu zmniejszenia wpływów indukcyjnych oraz pasożytniczych sprzężeń indukcyjnych wymiary transformatorów wyjściowych wzmacniaczy o dużym wzmocnieniu (wzmacniacze mikrofonowe, wzmacniacze odtwarzające zapis magnetyczny itd.) po-

461