464 465 (3)

silenie zjawiska mikrofonowego obserwuje się w oszczędnościowych lampach żarzonych bezpośrednio ze względu na bardzo cienkie włókno żarzenia. W najmniejszym stopniu — w lampach żarzonych pośrednio, a zwłaszcza w lampach żarzonych pośrednio o specjalnej konstrukcji.

Przy bardzo dużym wzmocnieniu amortyzacja lampy oraz źródła drgań staje się niedostateczna, ponieważ drgania mechaniczne przenoszą się przez powietrze. W tych przypadkach pierwszą lampę izoluje się od działania drgań powietrza ekranem dźwiękochłonnym, w postaci nakładanej na lampę i nie stykającej się z nią grubej, osłony metalowej przymocowanej do amortyzowanej podstawki lampowej.

We wzmacniaczach o dużym wzmocnieniu niekiedy należy amortyzować również transformator wejściowy, w którym na skutek zjawiska magnetostrykcyjnego rdzenia drgania mechaniczne mogą się przekształcać w drgania elektryczne.

9.3.6. Sprzężenia przez wspólne źródła zasilania

Wewnętrzna oporność źródła zasilania jest wielokrotnie mniejsza niż oporność obciążenia elementu wzmacniającego. Dlatego też spadek napięcia sygnału na zaciskach źródła zasilania jest znikomy w porównaniu z napięciem sygnału na obciążeniu i podczas analizy własności stopnia wzmacniającego można je pominąć, co też uczyniliśmy poprzednio.

Jednakże we wzmacniaczu wielostopniowym nawet nieduży spadek napięcia sygnału na zaciskach źródła zasilającego może uczynić wzmacniacz niezdolnym do pracy.

Rys. 9-8. Pasożytnicze sprzężenie ujemne przez wspólne źródło zasilania anodowego we wzmacniaczu wielostopniowym

Rozpatrzmy wpływ oporności wewnętrznej wspólnego źródła zasilania we wzmacniaczu wielostopniowym z lampami elektronowymi (rys. 9-8). Prądy sygnałowe obwodów anodowych \vszyst-kich stopni płyną tutaj przez źródło zasilania anodowego wytwarzając na jego zaciskach spadek napięcia. Ponieważ dzięki wzmocnieniu sygnału przez każdy ze stopni prąd sygnału stopnia końcowego I,_mi jest zazwyczaj wielokrotnie większy niż prądy sygnału innych stopni, to spadek napięcia sygnału U„ na oporności źródła zasilania Z„ można przyjąć za równe

U„ = I_amtZ_n    (9.35)

Napięcie U_n łącznie z stałą składową napięcia źródła zasilania anodowego E, jest doprowadzane do obwodów anodowych wszystkich stopni, a następnie przedostaje się przez układy sprzężeń międzystopniowych do siatek sterujących wszystkich stopni z wyjątkiem pierwszego.

Rys. 9-9. Pętle sprzężenia pasożytniczego przez źródło zasilania

strzałki — pętla podstawowa, obejmująca cały wzmacniacz, z wyjątkiem obwodu woj cmwegj pierwszego stopnia; kropki — druga pętla, obejmująca o Jeden stopień mniej

W ten sposób w n-stopniowym wzmacniaczu powstaje n — 1 zamkniętych pętli pasożytniczych sprzężeń zwrotnych (rys. 9-9), w których wzmocnienie pętlowe fik_u określa stabilność pętli. Współczynnikiem wzmocnienia k_u jest tutaj iloczyn współczyn-n ków wzmocnienia stopni wchodzących w omawianą pętlę, a współczynnikiem przenoszenia fi — współczynnik przenoszenia napięcia sprzężenia zwrotnego przez obwód zasilania. Jeżeli Z„ = = 0, to współczynnik przenoszenia fi przekształca się w 0, a pasożytnicze zwrotne sprzężenie przez źródło zasilania znika. Zazwyczaj najbardziej niebezpieczna ze względu na samowzbudze-nie jest największa pętla sprzężenia zwrotnego, obejmująca największą liczbę stopni, gdyż dla niej współczynnik wzmocnienia ma wartość maksymalną i ma ona również największe przesunięcia fazowe ze względu na największą liczbę elementów.

Sprzężenie pasożytnicze przez źródło zasilania, jeżeli jest nawet niedostateczne do samowzbudza-nia wzmacniacza, może wywołać niedopuszczalne zmiany jego charakterystyki częstotliwościowo-fazowej i przejściowej. Przy braku środków zapobiegawczych we wzmacniaczu dwustopniowym, zasilanym z konwencjonalnego prostownika może ona wywołać znaczne zmiany charakterystyki częstotliwościowej na dolnych częstotliwościach. Brak środków zapobiegawczych we wzmacniaczu z liczbą stopni większą niż dwa prowadzi zazwyczaj do jego samowzbudzenia.

465

ja Wzmacniacze elektronowo