IMGh07

113

Robert Porzak - Wychowanie w szkole. Szanse i zagrożenia

Uczniowie

Od wielu lat obserwuje się zjawisko akceleracji rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży. Wcześniej następuje dojrzewanie fizyczne, zwiększają się przeciętne wskaźniki wzrostu ciała na poszczególnych poziomach wieku szkolnego (Cichocka, Żarów 2002; Palczewska i in. 2000). Zjawiskom tym towarzyszy przyspieszenie tempa rozwoju poznawczego dzieci i młodzieży. Nie wiążą się one jednak z przyspieszonym dojrzewaniem emocjonalnym i społecznym. Wczesne dojrzewanie przy jednoczesnym braku możliwości samodzielnego funkcjonowania społecznego i niedojrzałości emocjonalnej prowadzą do zwiększenia odsetka młodzieży z trudnościami w prawidłowym rozwoju. Dotyczy to zarówno zaburzeń poznawczych, jak i trudności motory cznych. Niezależnie od powyższych przyczyn, a w pewnym stopniu dzięki postępowi medycznemu, wzrasta też liczba dzieci i młodzieży z przewlekłymi dolegliwościami zdrowotnymi.

W związku ze zmianami społecznymi pojawiają się też zmiany w strukturze cenionych przez uczniów wartości. Młodzież coraz bardziej ceni wartości o charakterze indywidualnym i materialnym. Wolny czas młodzieży jest absorbowany przez komercyjnie stymulowane trendy modnych postaw i zachowań.

Zmiany w sytuacji młodzieży tworzą szanse na zwiększenie możliwości rozumienia świata dzięki szybszemu nabywaniu sprawności poznawczych i intelektualnych, wynikającemu z akceleracji dojrzewania. Wskutek takiego lepszego rozumienia rzeczywistości społeczno-ekonomicznej oraz w efekcie oddziaływania rodziców i mediów wzrasta w strukturze wartości cenionych przez młodzież ranga posiadania wykształcenia. Jest to niewątpliwa szansa dla działań wychowawczych, ukierunkowanych na wspomaganie w szeroko rozumianym rozwoju dzieci i młodzieży sfery intelektualnej. Jednocześnie w dużych grupach młodzieży pojawia się dążenie do zwiększenia możliwości stanowienia o sobie i niezależnego działania. Dzięki regulacji prawnej integracji uczniów niepełnosprawnych oraz akceptacji dla dopasowania wymagań edukacyjnych w stosunku do uczniów z trudnościami rozwojowymi pojawia się szansa na wzrost wrażliwości społecznej uczniów. Jest to trend zgodny ze światowymi kierunkami rozwoju wychowania (Gołubiew 2003). Powyższe tendencje umożliwiają młodym ludziom lepsze przystosowanie do wymagań rzeczywistości i zwiększają ich motywację do uczestniczenia w działaniach rozwojowych.

Jednak wzrostowi rangi posiadania wykształcenia towarzyszy spadek wartości związanych z posiadaniem wiedzy o świecie. Można przypuszczać, że wykształcenie jest traktowane przez młodzież instrumentalnie, a nie jako wartość sama w sobie. Posiadanie wykształcenie staje się niepowiązanym z szerokimi horyzontami intelektualnymi i dojrzałością osobowościową sposobem na awans materialny i społeczny. Obserwowany jest zarazem wzrost wartości indywidualnych i spadek pozycji wartości allocentrycznych. Patriotyzm staje się modny, choć często jest traktowany jako wartość instrumentalna, promowana i wykorzystywana medialnie przez osoby publiczne (Perzyna 2003). Instrumentalne podejście młodzieży do życia obejmuje także oczeki-