IMGh09

Robert Porzak - Wychowanie w szkole. Szanse i zagrożenia 115

wą zmianę rezultatów działania szkół w sferze poszerzania horyzontów uczniów. Duże szanse rozwoju kompetencji wychowawczych nauczycieli powstały również dzięki studiom podyplomowym oraz cyklom szkoleń związanych z wdrażaniem szkolnych programów wychowawczych i programów profilaktyki. Dzięki oczekiwanym przez władze oświatowe dokumentacjom działania nauczycieli powstały też nowe możliwości ewaluacji ich pracy. Ewaluacja działań bieżących i ocena rozwoju zawodowego dotyczą jednak w znacznie większej mierze działalności dydaktycznej niż wychowawczej nauczycieli.

Najistotniejsze zagrożenie dla jakości działań wychowawczych prowadzonych w szkole wynika z dominacji działań edukacyjnych nad wychowawczymi. Szkoła jest wybitnie nastawiona na sukces edukacyjny. Potwierdzeniem tego faktu jest wprowadzenie wycinkowych mechanizmów mierzenia jakości pracy szkoły za pomocą procedur egzaminacyjnych. Osiągnięcia wychowawcze nauczycieli, wymagające zwykle znacznie większego niż sukcesy dydaktyczne zaangażowania osobistego, bywają marginalizowane często jedynie ze względu na trudność pomiaru.

Znaczącym zagrożeniem jest też nieadekwatność kompetencji nauczycielskich w sferze wychowania do współczesnych wymagań społecznych. Wiąże się to z procesem kształcenia nauczycieli - wciąż wybitnie zorientowanym na sferę wiedzy specjalistycznej, a znacznie mniej na umiejętności wychowawcze. Uczelnie wyższe, które nie zostały w praktyce objęte w żaden sposób zmianami dostosowującymi proces kształcenia nauczycieli do wymagań zreformowanej oświaty, nadal kształcą nauczycieli „przedmiotowców”, a nie nauczycieli-wychowawców. Słabość wychowawcza nauczycieli jest powiększana przez brak kompetencji profilaktycznych, nieobjętych procesem kształcenia formalnego na studiach, a absolutnie niezbędnych we współczesnej szkole.

Zamiast rzeczywistych działań wychowawczych dominuje w procedurach oceny i awansu „papierologia” oraz akcyjność działań (Witczak 2003). Nauczyciele, o ile nie są silnie zmotywowani wewnętrznie, szybko tracą przekonanie o sensowności swoich działań wychowawczych. Do przyczyn frustracji nauczycieli należy też dodać relatywne obniżenie pozycji społecznej zawodu. W ostatnich latach w efekcie skokowego przyrostu liczby osób legitymujących się wyższym wykształceniem spadło znaczenie wykształcenia posiadanego przez nauczycieli. Procesy frustracji prowadzą do narastania stresu i poczucia bezradności (Gaś 2001). Sytuacja taka zniechęca nauczycieli do partnerskiego nawiązywania kontaktów z rodzicami i zmniejsza ich motywację do angażowania się w działalność wychowawczą w szkole.

Rodzice

Dzięki zmianom przepisów wprowadzonym w ramach reformy rodzice odzyskali wpływ na kierunki działań wychowawczych realizowanych w szkole. Nie zawsze jednak są gotowi podjąć wyzwania związane z aktywnym uczestnictwem w życiu szkoły wynikające z tych zmian. Częściej skupiają się na radzeniu sobie z konsek-