IMGh11

117

Robert Porjak - Wychowanie w szkole. Szanse i zagrożenia

cia dzieci i młodzieży w środowiskach miejskich i wiejskich. Występują też gwałtowne zmiany na rynku pracy, związane z ograniczeniem dostępu do pracy i zmianami kwalifikacji wymaganych do skutecznego poszukiwania pracy. Zmiany demograficzne ukazują ujemny trend przyrostu naturalnego.

Powyższe tendencje wywołują pozytywne zjawisko ukierunkowania młodzieży na elastyczność i adaptację do zmian. Młodzi ludzie chętnie wchodzą w nowe, alternatywne prądy kulturowe i są coraz bardziej otwarci na możliwości aktywnego uczestniczenia w działalności społecznej i zawodowej odbiegającej od dotychczasowych wzorców i struktur społecznych. Coraz więcej inicjatyw prospołecznych odbywa się z aktywnym udziałem ludzi młodych. Towarzyszy temu znaczne rozszerzenie rodzaju dostępnych działań wychowawczych oraz zwiększenie atrakcyjności medialnej oferty edukacyjnej.

Jednak ze względu na deprecjację wartości pozamaterialnych występują też groźne tendencje do doraźności związków interpersonalnych i niewielka gotowość do włączania się w długofalowe aktywności prospołeczne. W postawach młodzieży coraz silniej uwidacznia się podleganie atrakcyjności udziału w akcjach medialnych. Utożsamianie pojęcia rozwoju z sukcesem materialnym i konsumpcyjnym przy jednoczesnej zmienności sytuacji społeczno-ekonomicznej prowadzi do poczucia braku stabilności i niepewności.

Zjawiskom tym towarzyszy degradacja społeczna dużych grup młodzieży, pozbawionych dostępu do korzyści wynikających z kultury informacyjnej, rozwiniętej w wyniku zmian społecznych w Polsce (Długosz 2003). Dotyczy to szczególnie młodzieży ze środowisk wiejskich. W grupie tej wyraźnie narasta poczucie braku szans na zmianę swojej sytuacji. Można przypuszczać, że taka sytuacja nie jest tylko pochodną procesów społecznych, ale także skutkiem szeroko rozumianych działań wychowawczych.

Sytuacja ekonomiczna

W ciągu ostatnich kilkunastu lat w dynamiczny sposób narasta w Polsce zjawisko rozwarstwienia poziomu materialnego. Widoczny przyrost ilości oferowanych na rynku dóbr materialnych nie łączy się z powszechnym wzrostem ich dostępności. Kilkuprocentowa część społeczeństwa doświadcza dobrej sytuacji materialnej, zdecydowana większość żyje w dyskomforcie materialnym. Tendencje rynkowe oraz zmiany polityki budżetowej doprowadziły do urynkowienia znacznej części edukacji, szczególnie sfer wiążących się z zajęciami pozalekcyjnymi. Zmianom tym towarzyszy spadek nakładów na cele socjalne. Sytuacja ta prowadzi do spostrzegania działań wychowawczych i edukacyjnych przez pryzmat finansowy. Coraz więcej osób uważa, że nauczanie i wychowanie jest wartościowe, jeżeli jest płatne (Nalaskowski 2001).

Nakłady przeznaczane na oświatę są zdecydowanie niższe niż w innych krajach Unii Europejskiej. Jednak wpływ poziomu finansowania oświaty na jakość działań wychowawczych nie jest jednoznaczny. Wychowywanie jest obowiązkiem każdego