57050 IMGh19

Szanse i zagrożenia w edukacji dzieci i

Problem zwiększania szans edukacyjnych dzieci wywodzących się ze zróżnicowanych pod względem statusu społeczno-ekonomicznego i kulturowego środowisk podejmowany jest także w polskich badaniach. Na początku lat trzydziestych XX wieku M. Grzywak-Kaczyńska wykazała w swoich badaniach znaczne zróżnicowanie rozwoju umysłowego dzieci wstępujących do szkoły. Powstały w związku z tym propozycje organizowania opieki nad dziećmi przez tworzenie klas pomocniczych, które miały być formą pośrednią między przedszkolem a klasą wstępną. Z tego samego dążenia do tworzenia wszystkim dzieciom warunków do równego startu w szkole wyrosły propozycje H. Radlińskiej dotyczące wcześniejszego zapisywania dzieci do szkoły. Celem tych zapisów miało być określenie poziomu rozwoju umysłowego i społecznego dzieci oraz udzielenie im - w razie potrzeby - stosownej pomocy dydaktycznej. Do idei wyrównywania startu szkolnego nawiązano w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku, czego wyrazem były prowadzone przez A. Majewską wcześniejsze zapisy dzieci do szkoły połączone z pomiarem gotowości szkolnej dzieci i udzielaniem zorganizowanej pomocy dzieciom nie wy kazuj ący m pełnej gotowości czy też badania prowadzone pod kierunkiem A. Szemińskiej. W ślad za badaniami pojawiły się stosowne zarządzenia władz oświatowych regulujące wczesne zapisy do szkoły - zaczęto towrzyć ogniska i oddziały przedszkolne. Badania nad efektywnością różnych form edukacji przedszkolnej wskazują na ogół na pozytywny wpływ na rozwój dzieci i jednocześnie dowodzą, podobnie jak badania amerykańskie, że jeden rok uczęszczania do placówki jest zbyt krótki, by można było wyrównać dysproporcje startu szkolnego wynikające z uwarunkowań środowiskowych¹⁸.

Obszary zwiększania szans edukacyjnych dzieci sześcioletnich

W jakim zatem zakresie możliwe jest zwiększanie szans edukacyjnych sześciolatków, skoro jeden rok pobytu dzieci w przedszkolu nie wystarcza do pobudzenia wszystkich ich możliwości rozwojowych? W jakim zakresie jest to możliwe, gdy coraz częściej likwiduje się w środowisku wiejskim małe szkoły, na terenie których działały oddziały przedszkolne, będące w wielu miejscowościach jedyną formą wychowania przedszkolnego? W związku z tym dzieci sześcioletnie muszą być dowożone do miejscowości, w której taka szkoła funkcjonuje, a na jej terenie - oddział przedszkolny. Często - ze względu na brak lub ograniczone możliwości dojazdu -dzieci nie uczęszczają na zajęcia do klasy przedszkolnej. Zjawisko to dotyczy głównie południowych i wschodnich rejonów kraju. W roku 1996 dotyczyło ono około 40-50% dzieci¹⁹. I wreszcie, na ile jest to możliwe, gdy przeanalizujemy warunki nym obszarze prezentują też C. T. R a m e y i S. L. R a m e y, Earfy Childhood Education: From Efficaa Research to Improved Practice. Referat wygłoszony na konferencji pod nazwą „A Summit on Early Childhood Cognitive Development” (30 kwietnia 2002).

¹⁸ E. G u z. Edukacja przedszkolna - efektywność i uwarunkowania. Lublin 1991.

¹⁹ Podaję za: T. Pilch, Spory o szkołę... O problemie likwidacji szkół wiejskich por. m.in. T. Pilch, Chrońmy dzieci przed nierównością szans, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2000, nr 4 oraz