46

46

Ślubów ironiczny    tytuł utworu/ Fredro

tunku atmosferę,    .^ykomedie jednowyrazowo. Wyjątek na tym tle

z reguły tyłu owa    1    miłości”, której pełny tytuł brzmiał

tworzyła właśnie nasza £Z,uL Trea. -przypominał ów tytuł żywo

Mal^bu^yin?Z^ey7i d^yilnoićserca i tworzył urocz, wizytówką, zapowiadając, parodystyczno-aluzyjną atmosfer, tej przekornej komedn.

3.

W naszym przekonaniu (uzasadnionym szerzej w innym miejscu)¹⁷ jest Pan Jowialski komedią ironiczną. Jest utworem traktującym o grze 3 konwencji literackich, o wzajemnym przenikaniu, znoszeniu i wykluczaniu się „prawd” kształtowanych na wzór apriorycznych wobec życia scenariuszy literackich. Ogólnie rzecz biorąc, został w tej komedii zarysowany obraz oporu, jakie rzeczywistość stawia opisującym ją ludziom pióra, szczególnie tym, którzy sądzili, że życie da się opanować, poznać i przetworzyć przez literacką grę. Tradycjonalizm dawniejszych i różnorodność nowych, modnych konwencji literackich, pułapki aluzji literackiej, wreszcie przewrotny obraz teatru w teatrze, to główne momenty tworzące paradę chińskich cieni, spoza których raz po raz odsłania swoje oblicze jakaś nowa, nie dostrzegana dotąd, ale znów nieostateczna „rzeczywistość”. Tak wyglądający konwencjonalizm jest antybohaterem komedii. Fredro wiąże go przede wszystkim z postacią i postępowaniem Ludmira i dlatego na tym przykładzie ukażemy dramatyczną funkcję aluzji literackiej w Panu Jowialskim.

Ludmir i Wiktor zaprojektowali swą podróż według założeń sentymentalnego i romantycznego podróżopisarstwa. Początkowo mieli oni

zwrocie swoje zainteresowania ku dzikiej, górskiej naturze i ku leger dom związanym z historycznymi zamczyskami. Po dyskusjach prer< mantyczny poeta przekształcił się na oczach zgorszonego Wiktora w ste: nowsko-skarbkowskiego obserwatora, prekursora nie napisanej wtec jeszcze Wędrówki po małych drogach Kazimierza Bujnickiego.

Układając obyczajową powieść ¹⁹ Ludmir świadomie inscenizował s’ uacje życiowe, tak, aby stworzyć wydarzenia potrzebne mu z literacki' go punktu widzenia. Postępował tak nie tylko jako aktor w przebierał ce, ale także po zakończeniu przedstawienia. „Wiesz ty, że Janusz zi

XVrⁿoL d^ ,^dwT ^d° ^{Hdeny ZaleC3Ć SiĘ tr0ch}«’ ^t0 ™ ^ rozdzi VI , oświadczał Wiktorowi (akt III, w. 134-135). Jak pamiętamy, p.

i^MautZ^gJ:!^Fredr* ^{UtemtUra i} ‘“^,r' -

BN.    ^A' ^Fredr0’ ^    Wrocław "