47 (304)

47

O wielkopolskim lelać, lelać się

Wielkopolsko^ omawianych wyrazów poza informacjami ankietowymi²¹ potwierdziły także liczne informacje ustne, pozytywne u osób pochodzących z Wielkopolski, negatywne u osób z innych dzielnic. Można przypuszczać, że wyrazy te już od dość dawna noszą regionalne piętno wielkopolskie. Jednym z argumentów przemawiających za tym może być przez długi czas nie ściągnięta jego forma. W związku z tym można by również sądzić, że występowanie tego bądź co bądź specjalnego wyrazu w średniowiecznych utworach literackich wysokiej klasy artystycznej (np. psałterze) związane było z oddziaływaniem słownictwa wielkopolskiego na formujący się w tym okresie polski język literacki.

Nasuwa się z kolei pytanie, dlaczego wiek XVI wyrugował nasz wyraz z tekstów literackich Stało się tak przypuszczalnie dlatego, że poczuwany on był jako rażący dialektyzm i w konsekwencji usunięto go z języka literackiego. Tak czy inaczej wyraz ów musiał okazać się niestosownym dla dbających o piękno języka pisarzy szesnasto-wiecznych. Usunięcie zaś z języka literackiego z kolei nie dopuściło go do języka ogólnopolskiego i utrwaliło geograficzne zwężenie jego używalności. Ta szesnasto-wieczna degradacja omawianego wyrazu może być zrozumiała tylko wtedy, jeżeli się przyjmie stosunkowo wczesny jego charakter wielkopolski i weźmie pod uwagę silne oddziaływanie w tym czasie (w XVI w.) środowiska małopolskiego na język utworów literackich i na język ogólny.

²¹ Na 119 odpowiedzi ankietowych mam 58 odpowiedzi pozytywnych z Wielkopolski, 10 odpowiedzi pozytywnych z terenów sąsiednich (Pałuki, Kujawy, Krajna), w tym także 1 z Tucholi - i 44 odpowiedzi negatywne z innych dzielnic Polski, poza tym 4 odpowiedzi negatywne z Wielkopolski na 3 odpowiedzi pozytywne z innych dzielnic Polski. Moje ustne informacje z Kujaw i z Krajny były negatywne.