48 (259)

przewidzianym i ciągle zmieniającym się doświadczeniom, (...) w każdym momencie działa jak matryca doznań, ocen i działań, umożliwiając realizację nieskończenie zróżnicowanych zadań...” (Bourdieu i Wacąuant, 1992, s. 18). Owe „kompleksy interioryzacji” (Bourdieu, Passeron, 1990) możemy więc traktować jako swego rodzaju biologicznie i kulturowo uwarunkowane filtry wszelkich procesów deskryptywnego i ewaluatyw-nego postrzegania świata społecznego. Wyznaczają one zarazem pewne subiektywne ramy procesom projektowania, decydowania i działania. Umożliwiają interpretację i ocenę rozmaitych przejawów otaczającego świata.

Przyglądając się zjawiskom i procesom towarzyszącym myśleniu młodych ludzi o przyszłości, skupiając nasze zainteresowania na tych właśnie podmiotowych, jak proponuje Mądrzycki (1996) w duchu psychologicznym - osobowościowych wyznacznikach życiowych czy węższych, edukacyjnych i zawodowych projektów i planów, możemy analizować (Mądrzycki, 1996, s. 84 i następne):

-    orientację przyszłościową (nazywam ją w dalszych rozważaniach orientacją temporalną) oznaczającą koncentrację człowieka na trzech wymiarach czasowych (przeszłość, teraźniejszość i przyszłość) oraz zdolność do odraczania gratyfikacji, która pozytywnie koreluje z orientacją na przyszłość i starannym projektowaniem nawet odległych celów życiowych;

-    motywację, którą Mądrzycki sprowadza głównie do motywacji wewnętrznej, wiążącej się z silnym poczuciem autodeterminacji i poczuciem kompetencji. Wydaje się jednak, że z socjologicznego punktu widzenia możliwe jest spojrzenie na motywację dokonywanych wyborów zawodowych w kontekście zarówno wewnątrzsterowności, jak i zewnątrzste-rowności jednostki¹. Do rozważań na temat tych pojęć powrócę jeszcze w dalszej części wywodu;

-    zainteresowania określane jako „(...) specyficzne nastawienie poznawcze, (...) skłonność do selektywnego kierowania uwagi na pewne obiekty (tamże, s. 92), po części mające związek ze zdolnościami;

-    pogląd na świat określany jako „(...) względnie spójny zespół przekonań czy sądów lub supozycji dotyczących przyrody, społeczeństwa i jednostki ludzkiej, z którymi wiążą się odpowiednie wskazania odnośnie do postępowania człowieka” (tamże, s. 97); pełni on w życiu człowieka kilka funkcji: zaspokaja potrzeby poznawcze oraz potrzebę bezpieczeństwa, dostarcza poczucia sensu życia, ale przede wszystkim pełni funkcję

48

1

Pojęcia te wprowadzi! do literatury socjologicznej Riesman, którego książka Samotny tłum napisana wspólnie z dwoma innymi autorami (Glazer i Denney) weszła już do klasyki socjologii (1966 - wydanie oryginalne, 1971 - wydanie polskie).