49

Forma półścisła (częściowo sterowana) występuje wówczas, gdy nauczyciel zaleca wykonanie zadania ruchowego bez szczegółowego określania formy ćwiczenia. Na przykład nauczyciel proponuje wykonanie podskoków, wymachów, skłonów, wypadów itd., bez precyzowania, jakich i jak mają być one wykonane. To samo odnosi się nie tylko do ćwiczeń kształtujących, ale i utylitamo-sportowych, np. przewrotów w przód bez precyzowania, czy mają to być przewroty z przysiadu czy z naskoku, z miejsca czy z rozbiegu, z odbicia obunóż czy jednonóż itd.

Forma dowolna (improwizacja ruchowa) występuje wówczas, gdy nauczyciel podaje ogólny temat i zadania, a ćwiczący rozwiązująje w zupełnie dowolny sposób, indywidualnie dobierając treści i formę ćwiczeń, stosownie do posiadanych umiejętności, zamiłowań, temperamentu itd. Przykładem tej formy zajęć są ćwiczenia kształtujące do muzyki, gdzie charakter, tempo i dynamika utworu muzycznego determinują sposób wykonania ćwiczeń, ale także inspirują ćwiczących do działania ruchowego. Rola nauczyciela sprowadza się do postawienia ogólnego zadania: „proszę wykonać rozgrzewkę w formie aerobicu, callaneticsu” itp.

Efektywność procesu kształcenia zależy przede wszystkim od jasno określonego celu i zadań oraz trafnie zaplanowanej ewaluacji, której podstawowa funkcja polega na określeniu stopnia, w jakim te cele i zadania zostały osiągnięte (przez uczniów i nauczyciela), a także na określeniu jakości kształcenia. Należy wyraźnie podkreślić, że ewaluacja zakłada coś więcej, niż tylko pomiar przyswojonej przez uczniów wiedzy', opanowanych umiejętności i rozwoju sprawności fizycznej - zakłada mianowicie doskonalenie procesu dydaktycznego wyrażające się w odpowiedzi na pytania: czy cel można osiągnąć szybciej? czy można go osiągnąć w sposób bardziej ekonomiczny⁹ czy można go osiągnąć w sposób bardziej odpowiadający uczniom, jak i nauczycielom? może istnieją szanse zrealizowania w tych samych warunkach bardziej ambitnych lub po prostu innych celów? (38).

Aby kontrola i ocena była bardziej skuteczna, musi być oparta na możliwie najlepszych metodach; być jasną i w pełni zrozumiałą nie tylko dla nauczyciela, ale nade wszystko dla uczniów. Uczniowie chętnie angażują się do pracy, jeżeli wyniki ich pracy są poddawane rozsądnej i życzliwej ocenie.

Jak szeroko uzasadnia pedagogika i potwierdza praktyka, kontrola i ocena stanowi wartościowe ogniwo procesu kształcenia tylko wówczas, gdy spełnia swoje podstawowe funkcje: 1) dydaktyczną (kształcącą), 2) wychowawczą i 3) społeczną.

W gimnastyce jako w jednym z podstawowych działów wychowania fizycznego, które z kolei stanowi jeden z integralnych działów ogólnego wychowania, funkcjonują i obowiązują ogólnopedagogiczne prawidła i zasady, w tym także odnoszące się do procesu ewaluacji.