49

ona z samego obszaru zjawisk politycznych oraz sposobu ksztął towania orientacji składających się na pojęcie postawy politycznej

Po drugie, późniejszy wpływ podmiotów socjalizacji, szczególni silny po osiągnięciu progu dojrzałości społecznej, objawiąjącej gj. zainteresowaniem charakterem zjawisk społecznych, w tym litycznych i możliwościami wpływu na ich przebieg¹.

Po trzecie; niespójność procesu socjalizacji politycznej będącą efektem oddziaływania bardzo zróżnicowanych, często antagonj. stycznych podmiotów, a w konsekwencji wpływu odmiennych hierarchii wartości i ich interpretacji. Niespójność ta pojawią^ się może, choć z różnych przyczyn, zarówno w systemach niea]. ternatywnych, jak i pluralistycznych.

4. Socjotechnika

Proces stabilnej reprodukcji porządku społecznego wymaga świadomego wywierania wpływu na przyswąjanie wzorców kulturowych, internalizowanie podstawowych wartości czy akceptowanie norm społecznych. W stosunku do zbiorowisk i grup społecznych, czy też całego społeczeństwa, celowe i racjonalne działania ukierunkowane na ich przywiązywanie do określonej recepcji rzeczywistości i wytwarzanie postaw mieszczą się w ramach socjotechniki. Znacznie silniej niż w procesie socjalizacji wchodzi jednak w jej przypadku w grę problem wartościowania, a co za tym idzie, niebezpieczeństwo subiektywnego stymulowania właściwych postaw, celów godnych realizacji i idei, które należy

^^ywistniać. Pojęcie inżynierii społecznej, które podkreśla _sWyxs technicznym odniesieniem możliwość budowy, czy raczej „rzebudowy społeczeństwa, można traktować jako synonim go-gotechniki, choć wielu badaczy stosuje tylko jedną bądź drugą kategorię. Przywołując znaczące pozycje literatury, będę zatem stosować pojęcie wykorzystywane przez danego autora, jednak sam skłaniam się ku konsekwentnemu używaniu kategorii go-gotechnika.

Krytykując podejście Platona do polityki, K.R. Popper w swym fundamentalnym dziele Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie wiele miejsca poświęcił analizie możliwości celowościowego przekształcania porządku społecznego². Punktem wyjścia do tych rozważań upyniLdfikonany przez siebie podział inżynierii społeczną} ną^całościową oraz cząstkową. Pierwsza zajmuje się globalnym przekształceniem społeczeństwa i wymaga jego całościowej wizji oraz dysponowania racjonalną wiedzą służącą jej urzeczywistnianiu. Jest to według niego inżynieria utopijna, efekt postawy, którą nazywa estetyzmem. Polityka jest dla Platona sztuką w znaczeniu dosłownym. Polityk komponuje państwo dla piękna. Pogląd, że społeczeństwo powinno być doskonałe estetycznie na wzór dzieła sztuki, dość łatwo może prowadzić do -stosowania radykalnych środków, mających na celu szybką i całkowitą przebudowę istniejącego świata. Na dodatek inżynieria utopijna musi prowadzić do niebezpiecznie dogmatycznego trzymania się założonych wzorów i wartości, nawet jeśli praktyka wdrażania ich w życie wskazała, jak wielu ofiar wymaga ten proces.

Inżynieria cząstkowa stara się natomiast racząj wyszukiwać i zwalczać nąjwiększe i najpilniejsze mankamenty żyda społecznego niż walczyć o najszczytniejsze ideały. Projektowane zmiany wiązane są z funkcjonowaniem konkretnych instytucji i przynosić mąją bardzo wymierne efekty. Podejście to jest, zdaniem Poppera, racjonalne i realistyczne.

95

1

Należy jednak podkreślić, że zdaniem niektórych uczonych proces formowania się przyszłych orientacji politycznych przypada już na okres pomiędzy trzecim a trzynastym rokiem życia. Wówczas, pod wpływem rodziny, a takie innych osób starszych, dziecko nabywa podstawowe informacje o polityce oraz nabiera wobec niąj stosunku emocjonalnego. Teza taka prowadzi do psychologicznego wyjaśniania zjawiska konformizmu politycznego. Zgodnie z nią tylko nieliczne jednostki próbują w swym dorosłym życiu sócjalizacyjny wpływ rodziny przełamać. Jak się wydąje, młodzieżowe ruchy kontestacyjne i wyraźnie non-konformistyczne lat sześćdziesiątych ten pogląd zdecydowanie osłabiły. J.J. Wiatr, op. cit., s. 231-232.

2

KR. Popper, Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie, 1.1, Warszawa 1993, s. 180-191.