49 (129)

zapewniające mu przywrócenie i/lub utrzymanie równowagi wewnętrznej, zarówno biologicznej, jak i psychicznej. Zakłócenie tej równowagi, jak już wiemy, prowadzi do stresu wraz ze wszystkimi jego konsekwencjami. Zmiany wynikające z regularnego medytowania nie są więc czymś niezwykłym ani też nie stanowią zjawisk „nieziemskich”, nie są czymś, czym nie dysponowałby organizm człowieka. Zmiany te polegają na normalizacji funkcji fizjologicznych i psychicznych organizmu, przy czym istotny jest tu efekt sumowania się zmian w czasie. Długotrwała i regularna medytacja jest więc bardziej skuteczna, ponieważ optymalizuje stopniowo stan psychofizjologiczny człowieka. Spójrzmy zatem, jakie zmiany powoduje długotrwała, regularna medytacja.

Przede wszystkim należy odnotować, że zmiany te zachodzą na różnych poziomach funkcjonowania człowieka. Wśród zmian biochemicznych zaobserwowano zmniejszanie się poziomu kortyzolu, hormonu kory nadnerczy, którego wydzielanie jest wskaźnikiem poziomu stresu (wysoki poziom kortyzolu świadczy o silnym stresie, jaki przeżywa organizm). Obserwowano także spadek cholesterolu oraz wzrost hemoglobiny we krwi. Spadek zużycia tlenu podczas medytacji, w stosunku do poziomu wyjściowego przed rozpoczęciem medytacji, oraz wzrost jego konsumpcji po zakończeniu sesji, jak również spadek ilości wydalanego dwutlenku węgla w czasie medytacji świadczą, zdaniem badaczy, o prawdopodobnym zwolnieniu procesów metabolicznych wtedy, gdy człowiek pogrążony jest w medytacji. Organizm zużywa wtedy znacznie mniej energii niż podczas zwykłego odpoczynku, co świadczyłoby o głębokości odprężenia osiąganego dzięki TM.

Wśród zmian wegetatywnych towarzyszących długotrwałej medytacji najczęściej wymienia się obniżenie zarówno skurczowego, jak i rozkurczowego ciśnienia krwi, wzrost wydolności układu sercowo-naczyniowego, wzrost przepływu krwi w naczyniach mózgowych oraz spontaniczne przerwy w oddychaniu u osób medytujących regularnie dłużej niż 3 do 8 lat (a nawet więcej), trwające od 10 do 45 sekund i pojawiające się podczas wielu sesji. Ponadto zaobserwowano u tych osób wzrost wrażliwości słuchowej oraz zdolności różnicowania bodźców słuchowych.

Bardzo interesujące i ważne rezultaty uzyskano w badaniach mózgu podczas medytacji, rejestrując zarówno jego aktywność spontaniczną, jak i potencjały wywołane. Zdecydowana większość badań elektroencefalograficznych (EEG) wskazuje, iż medytacja powoduje wyraźny wzrost uporządkowania i integracji czynności mózgu, co przejawia się najwyraźniej w synchronizacji rytmów mózgowych, zwłaszcza podstawowego rytmu alfa (8-13 Hz) pomiędzy półkulami (symetria międzypółkulowa), jak również w synchronizacji innych rytmów pomiędzy przednimi i tylnymi okolicami mózgu (płaszczyzna strzałkowa). Zmniejszanie się czasu latencji (czas, mierzony w milisekundach, pomiędzy ekspozycją bodźca np. słuchowego a pojawiającą się reakcją mózgu w postaci potencjału) słuchowych i wzrokowych potencjałów wywołanych stanowi, zdaniem badaczy, wskaźnik ułatwionego przebiegu procesów informacyjnych w mózgu pod wpływem medytacji.

Wśród zmian psychologicznych w następstwie długotrwałej i regularnej medytacji wymienia się spadek poziomu neurotyczności człowieka (wysoki poziom tej cechy wskazuje na chwiejność emocjonalną) oraz cechy lęku (jej wysoki poziom usposabia człowieka do przesadnie silnych, nieadekwatnych do sytuacji reakcji lękowych). Ponadto stwierdzono polepszenie funkcji intelektualnych (mierzonych wzrostem poziomu wykonania niektórych testów inteligencji) i zdolności uczenia się u osób regularnie medytujących, a także szereg pozytywnych zmian w kontaktach z innymi ludźmi np. wzrost spontaniczności i naturalności