49 (322)

96

Tadeusz Grzegorrewicz. Krystyna Haimann

libacji i stopniem odkształcenia plastycznego (gniotem) - rys. 7.10. Są to wykresy przestrzenne i sporządza się je zwykłe dla jednogodzinnego wyżarzania.

Rys. 7.10. Wykres rekrystalizacji żelaza technicznie czystego

Tabela 7,2. Temperatury odprężania, rekrystalizacji, rckrystalizowania i obróbki plastycznej na gorąco kilku materiałów (3J

Mnicri.il	Temperatura °C
	odprężenia	rekrystalizacji	rekrystaliz-owania	obróbki plastycznej
W	800	1200	1200-1300	1200-1800
Ni	400	620	750-850	1100-1200
Cu	150	180-230	400-500	800-1000
Al	120	150	350-400	350-450
Sn		0		150-170
Pb		0		100-150
stal 0.1% C	400-450	460	550-650	850-1200
mosiądz 10% Zn	280-350	375	650-700	900-950
mosiądz 33% Zn	270-300	375	500-700	750-850
brąz 7%AI	360-460	500	650-750	750-900

i|

■A*

*

W celu skrócenia czasu wytarzania rekrystalizującego stosuje się temperaturę o 200-300 °C wyższą od temperatury rekrystalizacji. Górną granicę zakresu temperatur wyżarzania rekrystalizującego ogranicza rekrystalizacja wtórna. Temperaturę odprężania, rekrystalizacji i wyżarzania rekrystalizującego oraz obróbki plastycznej na gorąco kilku materiałów zestawiono w tabeli 7.2. Przy doborze temperatury re-

krystalizowania należy mieć na uwadze, że w wypadku stosowania niektórych technologii obróbki plastycznej na zimno, np. gięcia i tłoczenia blach wskutek niejednorodnego odkształcenia plastycznego, mogą powstać strefy gniotu krytycznego. Prowadzi to podczas wyżarzania rekrystalizującego do gruboziarnistości materiału, co łączy się ze znacznym pogorszeniem właściwości wytrzymałościowych. W tym przypadkach, w celu uniknięcia lokalnego rozrostu ziaren wyżarzanie rekrystalizujące stali niestopowych prowadzi się w temperaturze niższej od 650 °C lub stosuje się wyżarzanie normalizujące. Strefy gniotu krytycznego mogą również wystąpić wskutek niewłaściwego montażu części, powodującego wyprowadzenie miejscowych odkształceń, co powoduje pogorszenie właściwości mechanicznych materiału w przypadku jego pracy w temperaturze podwyższonej.

wytarzanie odprężające

Rys. 7.11. Cykl obróbki plastycznej na zimno na przemian z wyżarzaniem rekrystalizującym

Wyżarzanie rekrystalizujące jest stosowane jako międzyoperacyjne przed kolejnymi operacjami odkształcenia plastycznego oraz jako wyżarzanie końcowe. Wyżarzanie międzyoperacyjne jest stosowane, gdy nie można w jednej operacji nadać przedmiotom końcowego kształtu wyrobu - rys. 7.11. Metal umocniony odkształceniowe w toku przeróbki plastycznej może tak daleko stracić na plastyczności, że przy dalszym odkształceniu hic przenosi nacisków, lecz pęka. Dlatego w tym przypadku jest konieczne międzyoperacyjne wyżarzanie rekrystalizujące materiału, które go zmiękcza i uplastycznia. W celu otrzymania określonych właściwości gotowego wyrobu stosuje się końcowe wyżarzanie rekrystalizujące. Stopniem rekrystalizacji reguluje się właściwości końcow-e wyrobu w dość szerokich granicach. Po całkowitej rekrystalizacji otrzymuje się wyroby w stanie miękkim, a po częściowej rekrystalizacji w stanie półtwardym. Stan twardy lub bardzo twardy uzyskuje się przez duży zgniot bez wyżarzania rekrystalizującego.

Mikrostrukturę stali 08XA w stanic dostawy pokazano na rys. 7.12. Stal ta jest przeznaczona do produkcji blach i taśm walcowanych na gorąco i zimno, stosowanych do wyrobu przedmiotów tłoczonych (np. jako blacha karoseryjna).