70 (192)

138

Krystyna Haimann. Jerzy Baranek

fenytyczną z wydzielonym na granicach ziam cementytem trzeciorzędowym. Wzrost zawartości węgla powoduje pojawienie się oprócz ferrytu również perlitu. Ponieważ ferryt praktycznie biorąc nie zawiera węgla, a w perlicie jest go 0,77% C, więc po określeniu pod mikroskopem udziału perlitu w strukturze stali podeutektoidainej można oznaczyć zawartość węgla. Zawartość tę oblicza się za pomocą prostego wzoru

jr ₌ ⁰>^77,if.ioo%

100

gdzie A - oznacza udział powierzchni zajmowanej w strukturze przez perlit.

.............. •

Rys. 9.9 Mikrostruktura stali podeutektoidainej o zawartości węgla 0.2%. Jasne ziarna ferrytu i ciemne perlitu. Pow. 100x, traw. 5% MilFe

Rys. 9.10. Mikrostruktura stali podeutektoidainej o zawartości węgla 0.4%. Jasne ziarna ferrytu i ciemne perlitu. Pow. 100x, traw. 5% MilFe

Można też posłużyć się skalą, zamieszczoną w PN-66/H-04505, która składa się z 10 wzorców uporządkowanych, według malejącego udziału perlitu.

Przykłady struktur stali podeutektoidalnych z różnymi zawartościami węgla pokazano na rys. 9.9, 9.10 i 9.11. W stalach o zawartości około 0,4% C udziały ferrytu i perlitu w strukturze są zbliżone. W stalach o zawartości około 0,6% C ferryt jest wydzielony na granicach ziam w postaci otoczki wokół perlitu. W stalach powyżej 0,77% C, na skutek zmiennej rozpuszczalności węgla z austenitu wydziela się cementyt wtórny. W stalach nadeutcktoidalnych od zawartości 0,77 do 2,11% C struktura składa się z perlitu i cementytu wtórnego. Zarodkowanie cementytu wydzielającego się z austenitu jest niejednorodne i dlatego cementyt wtórny wydziela się zwykle na granicach ziaren austenitu w postaci siatki. Siatka ta jest tym lepiej wykształcona, im więcej jest węgla w stali - rys. 9.5 i 9.6.

Oszacowanie zawartości węgla w stalach nadeutektoidalnych na podstawie ich mikrostruktury jest praktycznie niemożliwe, ponieważ dokładne określenie udziału cementytu wtórnego jest trudne.

Rys. 9.II. Mikrostruktura stali podeutektoidainej o zawartości węgla 0,6%. Perlit z ferrytem wydzielonym wzdłuż granic ziaren byłego austenitu. Pow. 200x, traw. Mi I Fe

Stopy żelaza z węglem o zawartości powyżej 2,11% C o składzie fazowym zgodnym z wykresem żclazo-cementyt noszą nazwę żeliwa białego. W stopach tych pojawia się nowy składnik struktury - eutektyka (ledeburyt). Stopy o zawartości węgla 4,3% C (w temperaturze otoczenia) mają strukturę składającą się z 100% le-deburytu przemienionego (ponieważ poniżej linii eutektoidalnej w mieszaninie cu-tektycznej wraz z cementytem występuje perlit). Stopy o zawartości węgla od 2,11 do 4,3% nazywamy podeutektycznymi i ich strukturę stanowi perlit, ledeburyt przemieniony i cementyt wtórny - rys. 9.12. Stopy o zawartości powyżej 4,3% C nazywamy nadeutektycznymi i ich strukturę stanowi ledeburyt przemieniony i cementyt pierwotny - rys. 9.13.