48 (340)

?'

94    Tadeusz Grzegorzewicz, Krystyn* Haimann

Rys. 7.7. Zmiana twardości odkształconej na zimno stali 08XA w zależności od temperatury wyżarzania rckrystalizującego i stopnia gniotu

Temperatura wyżarzania

Rys. 7.8. Schemat zmian właściwości i mikrostruktury w zależności od temperatury wyżarzania rc kry stali żującego

Selektywny rozrost niektórych ziam w wysokich temperaturach nagrzewania metalu zrekrystalizowanego jest charakterystyczny dla rekrystalizacji wtórnej. Doprowadza to do bardzo dużego zróżnicowania wielkości ziam, a po całkowitym przebiegu do wytworzenia gruboziarnistej struktury.

W wyniku rekrystalizacji następuje całkowite uwolnienie materiału od naprężeń własnych i zanik umocnienia, tj. zmniejszenie wytrzymałości i twardości z jednoczę-snym zwiększeniem plastyczności, następuje również zwiększenie jego gęstości. Przebieg zmian tych właściwości w zależności od temperatury wyżarzania rekrystali-zującego przedstawiono na wykresie - rys. 7.8.

Kąt względem kierunku walcowania

Rys. 7 9. Wpływ tekstury rekrystalizacji blachy wyżarzonej na wytrzymałość na rozciąganie i wydłużenie

Tekstura występująca często w metalach zrekrystalizowanych nazywa się teksturą rekrystalizacji, pojawia się w nich po dużych odkształceniach i powoduje znaczną ani* zotropię właściwości. Do cech wybitnie zależnych od kierunku badania należy wydłużenie - rys 7.9. Anizotropia spowodowana teksturą rekrystalizacji jest szczególnie niekorzystna w blachach do głębokiego tłoczenia, ponieważ odkształcają się nierównomiernie. Ze względu na to, że nie można całkowicie unikać anizotropii w wyrobach przemysłowych, ustalono umownie, że blachy i taśmy ze stali niskowęglowcj (do ok. 0,15% C) uważa się za właściwe jakościowo, jeżeli różnica wydłużenia w kierunku równoległym i prostopadłym do walcowania nie przekracza 7%. Bywają jednak wyjątki, np. w magnetycznie miękkich blachach transformatorowych dąży się specjalnie do uzyskania tekstury (110}<10O> nazywanej teksturą Gossa.

7.4. Praktyczne aspekty procesu rekrystalizacji

W warunkach przemysłowych po obróbce plastycznej na zimno wykonuje się wyżarzanie odprężające lub rekrystalizujące. Wyżarzanie odprężające przeprowadza się w przedziale temperatury, gdy zachodzi tylko proces zdrowienia, bez wprowadzenia zmian strukturalnych. Wyżarzanie rekrystalizujące polega na nagrzaniu uprzednio odkształconego plastycznie na zirr.no metalu do temperatury wyżej od temperatury rekrystalizacji, wygrzaniu w tej temperaturze i ochłodzeniu. Przy wyborze właściwej temperatury wyżirzania pomocne są wykresy rekrystalizacji, na których przedstawia się wyznaczone doświadczalnie zależności między wielkością ziarna, temperaturą rekrysta-