4

112 Stanisław Marek

ków międzyludzkich w życiu zawodowym i społecznym mają wyniesione z domu rodzinnego takie wartości jak: tolerancja, uczynność, życzliwość, dyscyplina, pracowitość, wzajemny szacunek i inne pozytywne cechy etyczno-moralno. Wraz z rozwojem cywilizacyjnym nie zmienia się znaczenie społecznej funkcji gospodarstw domowych. Wiele zjawisk patologicznych wskazuje na to, że wypełnianie funkcji społecznej gospodarstw domowych napotyka na coraz większo’ trudności. W przeszłości rodzina i jej najbliższe otoczenie (krewni, sąsiedzi, ko-! ściół) w decydującej mierze kształtowali społeczne oblicze młodego pokolenia, Współcześnie wpływ ten uległ poważnemu ograniczeniu. Powszechnie podkreśla się, że wpływ mediów na zachowania i kształtowanie postaw społecznych jestl poza dyskusją. Współczesne społeczeństwa charakteryzują się znaczną dynamiką rozwoju zjawisk patologicznych. W społecznej funkcji gospodarstwa domowego! upatruje się możliwości ograniczenia tych negatywnych zjawisk społecznych.

Stosunki między przedsiębiorstwami

Przedsiębiorstwa są najbardziej charakterystycznymi podmiotami gospodarki rynkowej. Ukształtowały się w wyniku procesów rozwoju potencjału wytwórczego oraz stosunków ekonomicznych i społecznych. Występują one w formach zróżnicowanych i podlegają zmianom wynikającym z warunków gospoda-1 rowania, określanych przez dynamiczne otoczenie. Można zauważyć, że w odróżnieniu od gospodarstwa domowego i państwa (władz gospodarczych) przedsiębiorstwo nie istnieje poza rynkiem. Od początków swego istnienia przedsiębiorstwa nawiązywały między sobą stosunki dla realizowania określonych celów gospodarczych.

W warunkach gospodarki rynkowej przedsiębiorstwa nawiązują dwa podstawowe rodzaje stosunków, tj. konkurencji¹ i współpracy.

Stosunki konkurencji wynikają z istoty gospodarki rynkowej. Konkurencja jest procesem, za pomocą którego uczestnicy rynku, dążąc do realizacji swoich interesów, starają się przedstawić oferty sprzedaży korzystniejsze (pod względem ceny i innych cech oferowanego dobra) od ofert innych podmiotów.

Konkurencja zachodzi między sprzedającymi i kupującymi. W gospodarce rynkowej dominuje konkurencja między sprzedającymi. Konkurencja między kupującymi występuje raczej sporadycznie i na tych rynkach, na których podaż dóbr jest ograniczona. Przykładem takiego rynku jest rynek nieruchomości, dzieł sztuki i innych dóbr, gdzie na przetargach i aukcjach konkurują między sobą kupujący o ograniczoną ich ilość.

Stosunki konkurencji mają wpłynąć na decyzje zawarcia transakcji. Konkurencja między sprzedającymi przybiera rozmaite formy i dotyczy: ceny, jakości, wagi, objętości, barwy, wyglądu, trwałości, warunków dostawy, warunków kredytu oferowanego kupującemu oraz innych cech dobra i warunków transakcji.

Konkurencja między sprzedawcami polega na działaniach, w których poszczególne przedsiębiorstwa dążąc do realizacji swoich interesów, próbują przedstawić korzystniejsze oferty sprzedaży dóbr lub usług, w stosunku do ofert innych przedsiębiorstw.

Procesy konkurencyjne obejmują²:

•    gromadzenie oraz porządkowanie przez sprzedawcę (nabywcę) informacji o postępowaniu innych sprzedawców (nabywców) jako podstawy podejmowania decyzji,

•    podejmowanie decyzji o sposobie reakcji sprzedawcy (nabywcy) na postępowanie innych sprzedawców (nabywców) lub o sposobie oddziaływania przez sprzedawcę (nabywcę) na postępowanie innych sprzedawców (nabywców).

Zjawiska współpracy to drugi rodzaj stosunków między przedsiębiorstwami Zachodzą one wówczas, gdy partnerzy mogą zaoferować jeden drugiemu |iu't/.ukiwane zasoby i umiejętności. Porozumienie o współpracy poprzedzone l» i zawsze negocjacjami.

Proces negocjacji w ujęciu najogólniejszym - „to każda rozmowa, której celem jest uzgodnienie wspólnego stanowiska w danej sprawie”³. Istotą negocjacji jest fakt istnienia obok siebie interesów wspólnych i sprzecznych.

Bez wspólnych interesów nie ma po co negocjować, a bez sprzecznych nie um o czym negocjować. Tak więc istnieje tyle rodzajów negocjacji, ile spraw IMlłntwiąją ludzie między sobą. Najbardziej klasyczny przykład negocjacji gospodarczych to negocjacje handlowe, których istotą jest konfrontacja oferty i cny oraz innych parametrów wymienianego dobra z punktu widzenia sprzętowcy i nabywcy.

Celem negocjacji jest osiągnięcie porozumienia, a więc podjęcia wspólnej decyzji przez umawiające się strony. Decyzje podejmowane dzisiaj, kształtują Mosunki między stronami w przyszłości.

Interesy wspólne (a zarazem sprzeczne), będące podstawą negocjacji, mogą tihejinować szerszy lub węższy zakres zjawisk, określanych mianem składników Hel) procesów. Procesy negocjacyjne mają przeważnie wieloskładnikowy cha-i ukler. Mogą one obejmować uzgodnienia określające przedmiot wymiany (ro-il/ii| i ilość produktu itp.), warunki wymiany (cenę, warunki dostawy, płatności,

1

Problematyka konkurencji została jedynie zasygnalizowana, gdyż jest ona uwzględniana w programach nauczania innych przedmiotów.

2

W Wrzosek: Funkcjonowanie rynku, PWP, Warszawa 1988, s. 33.

3

/ Nęoki: Negocjacje w biznesie. Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków 1991, s. 8.