3848093785

Stosunki międzynarodowe, system międzynarodowy i poliarchia

struktur społecznych powołanych wskutek działania doboru społecznego, w celu podnoszenia kontroli nad zasobami i procesami ich przetwarzania na energię. Nowa teoria pokaże w odmiennym świetle przyczyny rywalizacji podmiotów politycznych, uchwyci je w kategoriach adaptacji i selekcji w wielkiej przestrzeni. Nie od zakończenia w'ojny trzydziestoletniej, ale w ogóle, od początku do końca, także w odniesieniu do przyszłości - aczkolwiek tej oczywiście nie opisze.

Zanim jednak ewolucyjna teoria stosunków międzynarodowych uzyska dojrzale oblicze, warto zastanowić się nad kategoriami analiz)' ludzkich relacji społecznych w' wielkiej przestrzeni, czyli tam, gdzie rozwijają się stosunki nazywane przez nas międzynarodowymi. Sądzę, że przydatne do tego mogą okazać się kategorie stworzone do myślowego uchwycenia rzeczywistości społecznej w starożytnej Grecji, gdy mia-sta-państwa stworzyły jeden z ciekawszych systemów społecznych, pozbawiony w prawdzie narodów; ale stanowiący zgrupowanie jednostek dysponujących tożsamością kulturową i zdolnych do egzystencji politycznej, a więc do przetrwania i ekspansji za pomocą wszystkich środków, w celu ustanow ienia w łasnego porządku w znanym wówczas świecie.

Zrozumienie globalnej ekspansji gatunku ludzkiego w przestrzeni i czasie w ciągu ostatnich sześciu tysięcy lat, możliwe jest tylko przy uwzględnieniu ewolucji jego struktur organizacyjnych, które podlega!) przeobrażeniom, prowadzącym do wyłaniania się spośród nich jednostek coraz bardziej złożonych. Jednak nie tak, jak się to zwykle rozumie, używając pojęć ideologicznych, typu niewolnictwo, feudalizm czy kapitalizm. Obiektywne kategorie do ich wyjaśnienia wytworzyli starożytni Grecy, obserwując zmagania polityczne w swoim małym święcie. Wprawdzie koncentrowali się oni na problematyce dobrego ustroju społecznego, ale zdarzało im się poświęcać nieco uwagi także rzeczywistym mechanizmom politycznym.

Przede wszystkim już podczas lektuiy Wojny peloponeskiej Tukidydesa, a w mniejszym zakresie także Polityki Arystotelesa (nie zajmował się on niestety zewnętrznymi relacjami miast greckich, koncentrując na ich ustroju), łatwo dostrzeżemy, że ewolucję stosunków społecznych naszego gatunku, jaka miała miejsce w ciągu ostatnich sześciu tysięcy lat, można opisać prz)' użyciu trzech terminów': „anarchii”, „monarchii” i „poliarchii”. Ponadto grecki system pojęć, służących do analiz)' tego systemu stosunków' społecznych, uzupełnia koncepcja układu sil, który może znajdow ać się w czterech modelowych stanach: równowagi sil, przewagi jakiejś potęgi (lub sojuszu kilku potęg), hegemonii (przywództwa jednego z takich ośrodków), albo dominacji (stanu, w' którym najw iększa potęga kontroluje cały układ sil, przeobrażając go we własny).

Kategorie, do których się tutaj odwołuję, nie byty powszechnie stosowane, ale wyraźnie obecne w myśleniu Greków. Ich wartość polega na wewnętrznej logice i oddaniu w prosty, a jednocześnie neutralny aksjologicznie sposób istoty mechanizmów' rządzący ch systemami politycznymi. Badania history czne potwierdzają przy datność pojęć „anarchii”, „monarchii” i „poliarchii” do opisu i wy rażenia sensu rzeczywistych procesów społecznych w skali globalnej. Z punktu widzenia teorii ewo-