4 (1443)

Niektóre z rozpatrywanych opcji mogą być poprawne etycznie, tzn. zgodne z zawodowymi kodeksami etycznymi, ale mogą nie zgadzać się z wartościami uznawanymi przez podejmującego decyzję, przez inne strony konfliktu lub ze wspólnym stanowiskiem grupy. Inne z kolei mogą nie być poprawne, chociaż bazują na wartościach ważnych. Jeszcze inne mogą być etycznie poprawne dla pacjenta, członków rodziny lub grupy, tzn. zgodne z ich wartościami osobistymi, kulturowymi i religijnymi, ale niedopuszczalne w praktyce pracowników służby zdrowia.

We właściwym czasie osoba odgrywająca główną rolę w podejmowaniu decyzji musi możliwie najlepiej zdecydować, co robić dalej. Decyzja taka jest często bardzo osobista, ale ma znaczenie moralne, gdyż wynika z dokładnego rozważenia złożonego kontekstu konfliktu wartości istotnych dla wszystkich zaangażowanych stron, dla istoty etycznej tych wartości i dla moralnego znaczenia całej sytuacji dla wszystkich zaangażowanych w nią osób. Jest to także decyzja racjonalna, oparta na procesie dogłębnej refleksji etycznej wspieranej zasadami etycznymi.

Po wprowadzeniu w życie dokonanego wyboru lub podjętej decyzji należy dokonać oceny tego, jaki wpływ na sytuację wywarła zarówno sama decyzja, jak i cały proces postępowania, który do niej doprowadził. Pielęgniarka powinna zawsze rozważyć, czy proces ten możnaby poprawić oraz - czy i ewentualnie jakie implikacje ten konflikt wartości może wywierać na różne sytuacje opieki w przyszłości. Pielęgniarki opieki specjalistycznej (położnictwo, intensywna terapia, urazowość, opieka nad matką i dzieckiem, opieka nad chorymi na raka, nad osobami starszymi i nieuleczalnie chorymi itd.) często doświadczają takich samych, powtarzających się wielokrotnie konfliktów wartości. Jeżeli konflikty te odnoszą się do problemów medycznych, wartości religijnych, kulturowych, osobistych pacjenta, czy zawodowych wartości pracowników służby zdrowia, sposób rozwiązania danego konfliktu może znaleźć zastosowanie w podobnych sytuacjach w przyszłości. Częste występowanie takich samych konfliktów wartości wskazuje wyraźnie na potrzebę wprowadzania odpowiednich zaleceń, opracowania standardów profesjonalnych lub pisemnego opracowania odpowiednich oświadczeń.

W ciągu minionych lat Międzynarodowa Rada Pielęgniarek sformułowała, a następnie skorygowała, wiele takich doświadczeń, odnoszących się do problemów pojawiających się często w praktyce pielęgniarek na całym święcie. Część z tych problemów ma duże znaczenie etyczne. Np.: ad. 1 „Rola pielęgniarki w ochronie praw człowieka”, ad. 2 „Rola pielęgniarki w opiece nad aresztowanymi i więźniami”, ad. 8 „Opieka zdrowotna a jakość życia” (1986).

Oświadczenia te wpływają na standardy praktyki zawodowej pielęgniarek - dzięki eksponowaniu w nich tych znaczących wartości profesjonalnych i ludzkich, które zawsze powinny być promowane w opiece nad zdrowiem człowieka.

Podsumowanie

Pielęgniarki mogą sięgać do różnych podstawowych wytycznych przydatnych w podejmowaniu decyzji etycznych w związku z rozwiązywaniem problemów pojawiających się w czasie opieki nad pacjentem. Wiele z nich opisuje literatura pielęgniarska, a wydaje się, że wszystkie wprowadzają racjonalne podchodzenie do rozwiązywania konfliktów wartości. Część z tych modeli rozwiązywania konfliktu wartości prezentuje tradycyjną orientację na zasady moralne. Przeciwieństwem w stosunku do nich jest przedstawiony w tym opracowaniu „Model etycznej i kulturowej różnorodności w praktyce pielęgniarskiej”. W tym modelu znajduje zastosowanie kontekstowe rozpatrywanie konfliktu wartości w opiece nad pacjentem. Model ten jest bardzo użyteczny w związku z wielką różnorodnością sytuacji w opiece nad pacjentem, w których pojawiają się problemy konfliktu wartości etycznych. Ponieważ większość problemów etycznych, z jakimi spotykają się pielęgniarki, to konflikty wartości, model ten prezentuje podejście pożyteczne w większości sytuacji w opiece nad pacjentem. Może być on stosowany samodzielnie lub w połączeniu z innymi modelami, zależnie od sytuacji. To opracowanie skupia się na: Kodeksie dla pielęgniarek ICN, „Modelu podejmowania decyzji w różnych warunkach kulturowych i etycznych praktyki pielęgniarskiej”. Przykłady podane w rozdziałach następnych mogą być wykorzystane jako ćwiczenie w stosowaniu tego modelu i Kodeksu w różnych sytuacjach opieki nad pacjentem.

Wszystkie pielęgniarki powinny znać modele podejmowania decyzji etycznych i prezentowane w nich sposoby podchodzenia do tej sprawy. Używając tych modeli, pielęgniarki doskonalą swoje zdolności precyzowania konfliktu wartości, odkrywania znaczenia wartości dla innych osób oraz rozwiązywania konfliktu. Rozwijanie tych umiejętności stawia pielęgniarkę na kluczowej pozycji w procesie rozwiązywania konfliktów wartości pojawiających się w czasie opieki nad pacjentem. Wpływa ono także znacząco na poprawę jakości opieki nad zdrowiem człowieka.

BIBLIOGRAFIA

American Association of Colleges of Nursing (1986). Summary report: Generic baccalaureate nursing-data project. Washington, D.C.: AACN.

American Association of College of Nursing (1988). RN baccalaureate nursing education: Spe-cial report. Washington. D.C.: The Association.

Aroskar, M.A. (1980). Anatomy of an ethical dilemma: The theory. Amer. J. Nurs., (80), 658-660.

Benjamin, M. & Curtis, J. (1992). Ethics in nursing, (3). New York: Oxford University Press.

Bergman, R. (1973). Ethics - concepts and practice. Intl. Nurs. Rev., (20), 140-141.

Curtin, L. (1978). A proposed model for critical ethical analysis. Nurs. Forum, (17), 12-17.

Fry, S.T. (1989a). The ethics of compromise. Nurs. Outlook, 37 (3), 152.

Fry, S.T. (1989b). Teaching ethics in nursing curricula: Traditional and contemporary models. Nurs. Clin. N. Amer., 24 (2), 485-497.

Jameton, A. (1984). Nursing practice: The ethical issues. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall.

Johnstone, M. (1989). Bioethics: A nursing perspective. Sydney: Harcourt Brace Jovanovich Publishers.

Murphy, M.A. & Murphy, J. (1976). Making ethical decisions - systematically. Nursing 76, (May), CG 13-14.

Shelly, J.A. (1980). Dilemma: A nurse's guide for making ethical decisions. Downeris Grove, IL: lntervarsity Press.

Stanley, Sr.T. (1980). Ethics as a component of the curriculum. Nurs & Hlth. Care, (1), 63-72.

63