4 (574)

H. Platt, G. Jurgens i S. Chorost¹, F. Costin ², R. Gurowa ³, L. W. Zankowa^{4 5} i inni⁴. Dla zebrania informacji wykorzystali znane im kwestionariusze postaw pochodzące z lat międzywojennych lub powstałe tuż po wojnie. Do bardziej znanych i aktualnie stosowanych w badaniach nad dynamiką stosunków rodziców wobec wychowania dzieci oraz ról rodzinnych należy zaliczyć 115-punktowy kwestionariusz układu E. Schaefera i R. Bella ⁶ z 1958 roku (i zmodyfikowane wersje z lat późniejszych), zwany PARI (Parental, Attitude Research Instrument), zawierający 23 skale. W skład każdej z nich wchodzi pięć stwierdzeń, co do których badani wyrażają swoją stanowczą lub mało stanowczą aprobatę, albo też dezaprobatę. Suma wartości liczbowej poszczególnych stwierdzeń odzwierciedla postawę cząstkową, wchodzącą w skład skali. Szereg postaw cząstkowych składa się na postawę ogólną (naczelną).

Kwestionariusz PARI (ale w nieco zmodyfikowany sposób) służył R. Nicholsowi do badania 102 ojców będących studentami. Na podstawie analizy czynnikowej wyodrębnił 5 postaw naczelnych (czynników), istotnych w postawach ojców i matek. Są to: kontrola autorytatywna, konflikt małżeński, postawa demokratyczna, postawa karząca, stała i ostrą dyscyplina. Okazało się, że badani charakteryzują się postawą stałej i ostrej dyscypliny, wysokim stopniem izolacji dzieci od środowiska rówieśniczego, dużą zależnością wychowawczą i tendencją do łamania woli dziecka. W stosunkach małżeńskich ojcowie narzekają na bezwzględność żony, jej dużą pobudliwość nerwową, natomiast sami wykazują dużą skłonność do kłótni.

W innym badaniu grupa psychologów H. Platt, G. Jurgens i S. Chorost zastosowali wspomnianą skalę PARI do badań nad postawami wychowawczymi ojców w stosunku do młodzieży dorastającej, u której stwierdzono zaburzenia emocjonalne, ujawnione w toku nauki szkolnej. W badaniu brało udział 132 ojców (oraz 129 matek) w wieku od 38 do 58 lat, mieszkających na przedmieściu Filadelfii. Analizie poddano dwie postawy naczelne: postawę autorytatywnej kontroli i postawę Tcicpła rodzinnego. Różnice mające znaczenie statystyczne (p < 0,05) znaleziono między postawami matek i ojców w dwunastu na 21 skale. Ojcowie wykazywali m. in. postawę łamania woli dziecka, dużą tendencję do tłumienia zainteresowań seksualnych dzieci, izolowania ich od środowiska rówieśników, aprobatę aktywności, unikania przejawów uczuciowości itp. Matki wykazywały wysoką tendencję do zachęcania dziecka do własnego wypowiadania się. Wyniki badań posłużyły do skonstruowania nowej skali postaw, a mianowicie „Inwentarza życia rodzinnego i postaw rodziców”.

Badania za pomocą kwestionariusza PARI przeprowadzone były również przez W. Edclmanna, M. Morgalisa, F. Costina, Z. Val-kovą ⁷ i wielu innych autorów. Podobne badania w Polsce przeprowadziła M. Ziemska ^{8 9}, zajmująca się postawami matek i ojców.

Interesujące badania postaw ojców wobec wychowania dzieci przeprowadziła T. Kukołowicz ²ⁿ. Na przykładzie 60 ojców w dwóch grupach wiekowych (od 21—25 i od 26—43, po 30 osób badanych m. in. kwestionariuszem postaw rodzicielskich PARI) ustaliła szereg danych. Ojcowie młodsi (pierwszej grupy) uzyskali lepsze wyniki w grupie postaw świadczących o nadmiernej koncentracji uczuciowej na dziecku; nie wystąpiło to u ojców starszych wiekiem i doświadczeniem. Zdecydowane różnice między obu grupami zaznaczyły się w ograniczaniu wpływów zewnętrznych dziecka, w poglądach na zainteresowanie seksualne dzieci i w stanowisku wobec stosowania surowej dyscypliny wychowawczej. Ojcowie starsi wiekiem są bardziej liberalni wobec dzieci, bardziej powściągliwi w stosowaniu kar i wyrażający przekonanie, że zbytnia surowość nie kształtuje mocnych

225

1

   H. Platt, G. jurgens, S. B. Chorost Comparison of child rearing attitudes of moi-hers and fathers of emotionally disturbed adolescents. „Child Development” 1962 nr 1, s. 117—122.

2

   F. Costin Measurirtg attitudinal outeomes of child-psychology with tha Parental

3

Attitude Research Instrument. „Journal o!' Educational Research” 1960 nr 2, S. 289—294.

4

¹³ R. Gurowa Siemija, ulica, szkolą. „Siemija i Szkolą” 1968 nr 9.

5

L. W. Zankowa Siemija a razwitije riebionskie. „Siemija i Szkota” 1966 nr 1.

¹⁶    Mamy tu na myśli badania prowadzone przez psychologów z RFN, np. I. Lia-copoulosa Leistungserfolg des Kindes und soziale Anmerkennung in der Schule in Abhdn-gigkeit von der intrafamilidren Beziehungen. „Schule und Psychologie” 1970 nr 2, s. 37—56.

6

   E. S. Schaefer i R. Q. Bell Parental Attitude Research Instrument (PARI). Bet-hesda National Institute of Mental Health 1968.

7

   Z. Valkova Novy zpusob vyśetfovdni rodiny ve rztahu k dileti. „Ceskoslovenskd psychiatrie” 1959 nr 1, s. 254—263.

8

   Patrz: M. Ziemska Postawy rodzicielskie. Warszawa Wiedza Powszechna 1969 oraz tejże autorki: Problematyka i metody badania sytuacji rodzinnej i postaw rodzicielskich. W: Higiena psychiczna i nerwice dziecięce. Wrocław—Warszawa—Kraków PAN 1965, s. 27—28; tejże: Oddziaływania na stosunki międzyosobowe w rodzinie. W: Socjo-technika pod red. A. Podgóreckiego. Warszawa Książka i Wiedza 1970, s. 288—307.

9

   Materiały pochodzą z udostępnionego przez Autorkę maszynopisu artykułu nt. Dojrzewanie do ojcostwa w zależności od wieku.

15 — Rodzina