52 (263)

poznańskiego, mające wymieniony szerszy zakres. Dawniej objaśniano brak udźwięcznienia przed następującą półotwartą i otwartą u bardzo licznych osobników wpływami pisowni i uważano to zjawisko za wyjątek z ogólnej zasady typowego wymawiania polskiego, tymczasem dzięki K. Nitschowi wiemy obecnie, że jest to zjawisko gwarowe i że obszar językowy polski można podzielić na dwie wyraźne odrębne części z dwojaką fonetyką międzywyrazową.

Za materia! do skontrolowania wypowiedzianej zasady upodobnienia międzywyrazowego niech służą następujące obserwacje:

(    1. przed zwartymi: jednakjjyło, kongresJBerliński, jak .daw

niej, w ich^domu (y\), jak^gorąco, buch^go w mordę (y!).

2. przed szczelinowymi: jak^z a ws ze, ja was zupełnie, brat^jzad-ko, on was^egna, jak_zimno, tamtyobdzielonych, jak^wicher, Ngłgs^wielki.

( 3. przed półotwartymi: brat^rodzony, okrzykjradości, las^rą-Jwfcć, jąkaliście, mocjudzi, tak^jmówię, coś^mówił, jak_nigdy, . coś^nie^chce.

4. przed otwartymi: jak^ojciec, jak^Anglik, jak_istota, brakji siostra, brat_jestem, czas_odjeżdżać.

Kontrolując wypadki pod 3 i 4 zauważamy, że jedni Polacy wymawiają wygłosy dźwięcznie (Kraków, Poznań), inni bezdźwięcznie (Warszawa), zgodnie z pismem. Nalęży jednak „zauważyć,. .że„:wymowa warszawska wymaga bezdźwięczności również i tam, gdzie piszemy spółgłoski dźwięczne, zupełnie jak gdyby spółgłoska znajdowała się na końcu wyrazu przed pauzą (por. §56): A więc w omawianej pozycji zarówno końcowe -b -d -g -z ~ż -rz -ź -to, jak końcowe -p -t -lc -8 -sz -ś -f brzmią bezdźwięcznie i nie ma między obu szeregami różnicy wymawiania. Oto takie wypadki:

3 a. przed półotwartymi: sąsiad^radzi, Bógjitościwy, wy-rąbjlasu, nieraz^mi mówił, krew^iewinna, żołnierz^łotyski, nie budźjwa, szeregjłajdaków,] wybiegj.eśny, nie budź mamusi, nie mów_nikomu.

4 a. przed otwartymi: zrób_inwentarz, wywiad^u Michalskiego, * róg^obfitości, Bóg^Abrahama, rozmóW^ostatnich, nie bierz^ód nikogo, dziaduj baba, nóż^i widelec. Zauważyć należy, że przy-irnki to, z, bez, nad, pod, od, przed, przez i w wymowie warszawskiej, łącząc się z półotwartymi i otwartymi głoskami wyrazów następujących, zachowują swój dźwięczny wygłos. Są to więc zjawiska upodobnienia \ wewnątrzwyrazowego: w_wdomu, z_wojca, be zaogni a, nacUWisłą, \pod mostem, od^niego, przed^ósmą, przez,J:awkę.