434 435

ROZDZIAŁ XXII

WODOLECZNICTWO I BALNEOTERAPIA

Do zabiegów wodoleczniczych używamy wody zwykłej. W balneo-terapii stosuje się wody mineralne ze źródeł naturalnych znajdujących się w uzdrowiskach.

WODOLECZNICTWO (HYDROTERAPIA)

Zabiegi wodolecznicze dzielimy na: ogólne (kąpiele, półkąpiele, natryski, polewania) oraz miejscowe (płukania, zawijania, nasia-dówki, kąpiele kończyn, okłady).

CZYNNIKI BODŹCOWE W ZABIEGACH WODOLECZNICZYCH

Wpływ zabiegów wodoleczniczych na ustrój ma charakter bodźcowy. Odczyn zależy od ciepłoty wody, czasu trwania zabiegu, miejsca i obszaru, na który bodziec działa, od czynnika mechanicznego, ciśnienia hydrostatycznego wody oraz od dostosowania się ustroju do działania powyższych czynników.

Odczyn miejscowy występuje prawie bezpośrednio po zadziałaniu bodźca i jest ograniczony do powierzchni, na której zabieg zastosowano. W pewnych warunkach wystąpić mogą również objawy odczynu ogólnego.

Odczyn ogólny jest wyrazem odpowiedzi całego ustroju na działanie zespołu czynników bodźcowych zarówno w warunkach ich stosowania miejscowego, jak i ogólnego.

Odczyn ogólny należy odróżnić od tzw. odczynu kąpielowego, który występuje po pewnej ilości zabiegów ogólnych i jest wyrazem stanu nadwrażliwości ustroju, wywołanego przedawkowaniem lub sumowaniem się bodźców. Daje on szereg objawów, jak: bóle głowy, uczucie zmęczenia, ogólnego rozbicia i osłabienia. Równocześnie, w warunkach fizjopatologicznych, wystąpić mogą zwyżki ciepłoty ciała, zwiększenie bólów lub obrzęków w chorych stawach, zaostrzenia

stanów zapalnych przewlekłych, zaburzenia w układzie krążenia oraz

w układzie nerwowym (bezsenność, zwiększona pobudliwość, duszność wysiłkowa itp.).

Odczyn kąpielowy jest objawem niepożądanym; aby ustąpił, trzeba zrobić kilkudniową przerwę w stosowaniu zabiegów, a następnie obniżyć dawkow^anie.

Zabiegi wodolecznicze w swej zasadzie polegają na stosowaniu powtarzających się słabych bodźców, które sumując się nie powinny wywołać nadmiernego podrażnienia układów fizjologicznych lub ognisk chorobowych, lecz pobudzić ustrój do odczynów obronnych.

Temperatura wody. Do zabiegów używamy wody o temperaturze powyżej 17°C. Przyjmujemy, że woda zimna ma temperaturę od 8 do 20°C; chłodna (20—27°C)_; letnia (28—33°C)_; ciepła (34—37°C) i gorąca (38-—42°C). Odczyn zaznacza się tym silniej, im bardziej temperatura wody różni się od tzw. obojętnego punktu cieplnego dla skóry (33—35°C). Wpływ czynnika cieplnego (tzn. zarówno ciepła, jak i zimna omówiono w rozdz. II).

Zwiększenie czasu zabiegu i obszaru powierzchni, na którą bodziec działa, daje proporcjonalne zwiększenie odczynu, należy tu jednak mieć na względzie różną tolerancję ustroju. W warunkach obniżonej tolerancji odczyn może być znacznie silniejszy niż w warunkach normalnych.

Czynnik mechaniczny, którego wyrazem może być siła strumienia wody, ruch wody, równocześnie zastosowane nacieranie itp., znacznie zwiększa działanie bodźcowe zabiegów wodoleczniczych i wymaga odpowiedniego stopniowania.

Wpływ ciśnienia hydrostatycznego zależy od stopnia zanurzenia ciała w wodzie oraz od jego pozycji podczas kąpieli. W wannie, W' pozycji leżącej, ciśnienie wody (ok. 100 kg) jest znacznie mniejsze niż w basenach wodnych. Zanurzenie w wodzie do poziomu obojczyków w pozycji stojącej daje zmniejszenie obwodu klatki piersiowej do 4 cm, a obwodu brzucha do 6 cm, przy czym nasilenie ciśnienia jest nierównomierne i najbardziej zaznacza się w obrębie kończyn dolnych, a stopniowo maleje w okolicy górnych odcinków ciała.

Pod wpływem ciśnienia wody na obwodowy układ krążenia żylnego zwiększa się ciśnienie w naczyniach żylnych śródpiersia i jamy brzusznej, co może powodować zastoje w wątrobie, prawym przedsionku, prawej komorze serca i w płucach. Stan ten może doprowadzić do objawów niewydolności krążenia, jeśli zabiegi stosowane będą bez odpowiedniego dawkowania i stałego nadzoru lekarskiego.

Ciśnienie hydrostatyczne wody może być wykorzystane jako czynnik odbarczający, ponieważ pozorna utrata wagi ciała w wodzie pozwala na przeprowadzenie ćwiczeń ruchowych w przypadkach osłabionej siły mięśniowej (np. w niedowładach po przebytym porażeniu).

435