54 (324)

Należy bowaa pamiętać, źe warunki szkolnego uczenia się dzieci mogą być - i są faktycznie - bardzo zróżnicowane, a ich relacje z kształcenie® specjalnym nader złożone i płynne.

r—cep go niepełnosprawności Światowej Organizacji Zdrowia

Na bazie jednowymiarowych modeli niepełnosprawności powstają od jakiegoś czasu modele wielowymiarowe, które łączą orientację medyczno--potofogiczną i społeczną. Są to zatem ujęcia o typowo syntetyzującym charakterze. Najbardziej znany w Polsce przykład takiego podejścia zaprezentowano w Międzynarodowej Klasyfikacji Uszkodzeń. Niepełnosprawności i Upośledzeń (ICIDH), której nowa wersja nosi tytuł Międzynarodowa Klasyfikacja Uszkodzeń, Aktywności i Uczestnictwa ICIDH -2 (Cstun. 1996). W pierwszej wersji ICIDH z 1980 r. zakładano liniowy przebieg procesu powstawania upośledzenia (por. ryc. 3J2).

fat-12

Emilię pensa peostnana apośtadzcMa eedtog ICIDH z 1980 r. (źródto: Ustun. 1998. s. 17>

Sekwencja pojęć ICtOH z 1980 roku

Choroba

lub -► Uszkodzenia -► Niepełnosprawności -► Upośledzenia

Uważano, że choroba może prowadzić do uszkodzenia organizmu, które z kolei ogranicza sprawność jednostki Wreszcie jednostka niepełnosprawna może doznawać upośledzeń z racji swojej niepełnosprawności. Model ten był sdme krytykowany przez samych zainteresowanych, głównie ze względu na biologiczny redukcjonizm (por. Becker, 1999). Podkreślano, że stawiając uszkodzenie na początku łańcuszka przyczynowo-skutkowego, ICIDH redukuje upośledzenie do trwałej właściwości oeoby. Natomiast całkowicie pomija istotne i zróżnicowane wpływy warunków społecznych, kulturowych i ekonomicznych na powstawanie upośledzenia. Ponadto warunki te poddane są - niczym nieuzasadnionej -■amrełirarji. co odwraca uwagę od - istniejących przecież - możliwości ich IM immiiMm

Z powodu zmasowanej krytyki Kanadyjskie Towarzystwo ds. ICIDH (CSCIDH) już w 1991 r. zaproponowało alternatywną wersję nożeta niepełnosprawności (Caiatfan Society far dae ICIDH. 1991 Kaw unUW.fmwn jego rewizję przeprowadziła także Światowa Organizacja Zdiawia Nowy model ma charakter interakcyjny (por. ryc. 33).

tyc. 13

Mntcpy model powstawania aaMzaa nią OH z 1998 r. Mk .sir. 1358. s. 9

Interakcja pojęć ICłOH z 1998 Kiku

Stan zdrowia (zaburzenie, choroba)

Uszkodzenie

(funkcjonowanie.

budowa)

Aktywność

(ograniczenie

aktywności)

Uczestniczenie (utrudnienie, ograniczenie

Czynności kontekstowe

Czynności I    ; Czynniki

środowiskowe i    ; indywidualne

Jak pisze Bedirhan Cstun (1996. s. 18X wskazuje om na .współzależność między stanem zdrowia jednostki a czynnikami kontekstowym (środowiskiem i czynnikami indywidualnymi). Czynniki te mogą wpływać wzajemnie na siebie i mogą prowadzić do uszkodzenia ograniczenia aktywności i/hib utrudnienia oraz ograniczenia uczestnictwa*.

Nowa definicja WHO jest bez wątpienia właściwym krokiem w kierunku zrozumienia istoty, a szczególnie genezy niepełnosprawności. Jak podkreśla Tadeusz Majewski (1999. s. 134)

„uwzględnia ona — w odpowiednich proporcjach zarówno aspekt btołogtcsny.

jak też społeczny w powstawaniu niepełnosprawności. Podkreśla znaczenie oae 199