5 (1728)

układanka Seguina-Goddarda, włączona do powszechnie używanej baterii testów HaJste-ada-Reitana. Teuber i Weinstein (1954) wykazali, że mężczyźni z uszkodzeniami w tylnej części mózgu wykonywali to zadanie istotnie gorzej niż osoby z uszkodzeniami zlokalizowanymi z przodu, chociaż wszyscy badani z uszkodzeniami mózgu mieli istotnie gorsze wyniki niż grupa kontrolna. Tę ostatnią zależność wielokrotnie zaobserwowali Reitan i jego współpracownicy (Reitan, Davison, 1974). Na przykład Boli (1974) zwraca uwagę, że niezależnie od dotykowego rozpoznawania przedmiotów, wczesne badania (np. Battersby i in., 1955) wskazują, iż uczenie się różnicowania dotykowego po uszkodzeniu tylnej części mózgu nie musi być bardziej upośledzone niż przy uszkodzeniach o innej lokalizacji - chociaż Semmes i in. (1954) rzeczywiście stwierdzili brak transferu uczenia się z jednej modalności zmysłowej na inną u pacjentów z uszkodzeniem lewego płata ciemieniowego, w odróżnieniu od innych pacjentów. Może to być przejawem utraty kojarzenia międzymodalnego.

Zarówno Corkin (1965), jak i Milner (1965) badały uczenie się dotykowe i pod kontrolą wzroku u pacjentów z uszkodzeniami pooperacyjnymi o różnej lokalizacji. Małe uszkodzenia ciemieniowe miały niewielki wpływ na wykonanie takich zadań, natomiast uszkodzenia w obrębie prawej półkuli, czy to w płacie czołowym, czy też skroniowym, powodowały znaczne pogorszenie poziomu wykonania. Złożony charakter tych zadań utrudnia jednak interpretację.

Badanie, jakie przeprowadzili De Renzi i in. (1970), wykazało, że podobnie jak poszukiwanie wzrokowe, poszukiwanie dotykowe jest słabsze w polu przeciwstronnym przy uszkodzeniach zarówno prawej, jak i lewej półkuli, lecz zadanie to najgorzej wykonywała grupa z uszkodzeniami w tylnej części prawej półkuli mózgu- Na szczególny udział prawej okolicy ciemieniowej również w eksploracji tożstronnej (ipsilateralnej, znajdującej się po tej samej stronie, co lezja) połowy przestrzeni zdecydowanie wskazuje znacznie późniejsze badanie z użyciem tomografu pozytonowej (PET), w którym zadaniem osoby badanej była eksploracja prawą ręką prawej połowy przestrzeni (Gitelman i in., 1996).

Nowsze badania potwierdzają koncepcję, że rozpoznawanie przedmiotów zaburzone jest przy aktywnej eksploracji dotykowej, natomiast zachowane przy biernym rozpoznawaniu dotykiem (Binkofski i in., 2001; Va-lenza i in., 2001).

ZABURZENIA KOJARZENIA WIELOZMYSŁOWEGO (INTEGRACJI MIĘDZYMODALNEJ)

Badania nad kojarzeniem wielozmysłowym, czyli integracją międzymodalną, są interesujące, ponieważ wydaje się, że integracja czy kojarzenie różnych rodzajów informacji zmysłowych stanowi podstawę wielu funkcji wyższych. Uszkodzenie okolicy, w której prawdopodobnie zachodzi taka integracja, tzn. styku skroniowo-ciemieniowo-potylicznego w półkuli dominującej, zdaniem wielu autorów powoduje najgłębsze zaburzenia funkcji poznawczych. Ukazało się dotychczas mało badań nad problematyką kojarzenia międzymodalnego w powiązaniu z lokalizacją uszkodzenia mózgu.

Butters i Brody (1968) stwierdzili, że pacjenci z potwierdzonym neurologicznie uszkodzeniem płata ciemieniowego w półkuli dominującej szczególnie słabo wypadają w zadaniach wymagających dopasowywania mię-dzymodalnego (słuchowo-wzrokowego, doty-kowo-wzrokowego, wzrokowo-dotykowego), podczas gdy wyniki pacjentów z uszkodzeniami czolowo-skron iowym i nie pogorszyły się ani w zadaniach intramodalnych (ograniczonych do jednej modalności zmysłowej), ani teżmiędzymodalnych (wymagających współdziałania kilku modalności zmysłowych). Deficyty w zadaniu dopasowywania słuchowo-wzrokowego były ściśle związane z trudnościami wczytaniu, co potwierdza koncepcję, że ten rodzaj kojarzenia międzymodalnego jest niezbędny dla czytania. Wielu pacjentów z uszkodzeniami płata ciemieniowego, którzy uzyskiwali słabe wyniki w zadaniu dobierania wzrokowo-dotykowego i dotykowo-wzrokowego, gorzej radziło sobie również w testach kopiowania, często stosowanych do oceny praksji konstrukcyjnej, natomiast osoby bez objawów lub z łagodnymi objawami uszkodzenia płatów ciemieniowych nie wykazywały pogorszenia lub miały tylko niewielkie deficyty w zakresie kopiowania. But-ters i Brody, podsumowując swoje badania, piszą: „Możliwość, że pewne rodzaje kojarzenia wielozmysłowego czy integracji między-modalnej leżą u podstaw niektórych zaburzeń praksji konstrukcyjnej i innych wolicjonalnych zachowań motorycznych, jest intrygująca i niewątpliwie warta dalszego badania" (s. 342).

Butters i in. (1970a) stwierdzili pewne upośledzenie kojarzenia międzymodalnego (dopasowywania słuchowo-wzrokowego) u pacjentów z głębokimi objawami ciemieniowymi, lecz nie stwierdzili żadnych tego typu zaburzeń u osób z tylko łagodnymi objawami ciemieniowymi. Na konieczność ostrożnej interpretacji wyników wskazują późniejsze badania, w których okazało się, że gorsze wykonywanie zadania słuchowo-wzrokowego przez pacjentów z uszkodzeniami ciemieniowymi wiąże się raczej z ich trudnością w zakresie dekodowania słuchowego niż z niezdolnością do kojarzenia międzymodalnego. Uwzględniając przypuszczalną wielkość uszkodzenia i bliskość kojarzeniowej okolicy słuchowej, można sądzić, że wspomniana trudność wynika z rozpadu funkcji w tej okolicy, nie zaś z uszkodzenia płata ciemieniowego.

Na podstawie danych z tych dwóch badań wydaje się, że rzeczywiście uzyskano empiryczne potwierdzenie poglądu, iż lewy płat ciemieniowy może być dominujący dla kojarzenia międzymodalnego (wielozmysłowego).

Kotzmann (1972) porównywał wykonanie zadania na rozpoznawanie dotykowo-wzro-kowe przez dziesięciu pacjentów z jednostronnym uszkodzeniem lewej półkuli, dziesięciu pacjentów z jednostronnym uszkodzeniem prawej półkuli oraz dziesięć osób z grupy kontrolnej. Badanych proszono o zbadanie palcami przedmiotów należących do dwóch kategorii, a następnie wybranie z pokazanego im zestawu obrazków odpowiedniego rysunku. Jedną kategorię stanowiły przedmioty znaczące (np. fajka, kieliszek do jajek, zasuwa itp.), a drugą obiekty pozbawione znaczenia (figury nonsensowne, wymodelowane z masy plastycznej). Obie grupy osób z uszkodzeniem mózgu wykonały obydwa zadania na rozpoznawanie dotykowe gorzej niż grupa kontrolna. Nie było jednoznacznego związku między dychotomią: znaczący-pozbawiony znaczenia a lokalizacją uszkodzenia w lewej lub prawej półkuli. Dla osób z uszkodzeniem lewej półkuli obydwa zadania dotykowe były mniej więcej jednakowo trudne, natomiast osoby z uszkodzeniem prawej półkuli gorzej radziły sobie z rozpoznawaniem figur nonsensownych niż przedmiotów mających znaczenie. Kontynuacja tych badań mogłaby doprowadzić do dalszego wyjaśnienia asymetrii funkcjonalnej w zakresie percepcji dotykowej. podobnie jak zrobiły to w odniesieniu do różnych kategorii materiału słuchowego badania nad percepcją słuchową, opisane w poprzednim rozdziale.

229