5 (628)

Derrick de Kerc<rsove

Art+Com wśród pionierów sztuki globalnej

POWRÓT DO PRZYSZŁOŚCI

Nigdy nie zapomnę własnych emocji, kiedy mniej więcej piętnaście lat temu zobaczyłem wideokonferencję przeprowadzoną w czasie rzeczywistym pomiędzy Berlinem i Tokio. Była to wirtualna symulacja kompleksu biurowego w Berlinie przygotowana przez Art+Com z wykorzystaniem interfejsu służącego do nawigowania z wykorzystaniem kuli ziemskiej T_Vision (Terra-vi'sion). Urządzenie to umożliwiało wykonanie zbliżenia kuli ziemskiej widzianej z przestrzeni kosmicznej (za pomocą swoistego trackballa 3D!) i stopniowe powiększanie satelitarnej fotografii Berlina na ekranie (a jeżeli ktoś wolał — San Francisco), w taki sposób, jakby się miało za chwilę wylądować w tym mieście. Użytkownicy omawianego interfejsu wirtualnie tego właśnie dokonali, ponieważ mogli wejść do symulowanego biura. Przez jedno z wirtualnych okien można było w czasie rzeczywistym zobaczyć poruszającą się wskazówkę słynnego zegara na uszkodzonej wieży w centrum Berlina. Byłem świadkiem absolutnie spójnego I niezaprzeczalnie użytecznego związku tego, co realne lub aktualne (jak ująłby to Pierre Lćvy), z tym, co wirtualne. Był to prawdziwy i dostrzegalny moment „rzeczywistości rozszerzonej" (<augmented reality), jak zwykło się później ją określać. Emocje wywołane przez tę wspaniałą instalację dopełniły przejrzystą wizję przyszłości. Jej glo-balność wywołała, przynajmniej u mnie, rodzaj „uczucia mnogości” (terminu tego użył William Butler Yeats, aby określić doznanie, którego doświadczamy, wchodząc w relacje i identyfikując się z dużą liczbą anemm owych osób i nieodróżniających się od siebie miejsc'. Patrząc na to z perspektywy cca-su, uważam, że stworzenie T-Visicn było przełomowy--c~e^_:e~ . sztu

ce globalnej.

SZTUKA GLOBALNA

Sztuka globalna to kategoria lub driedrna sztuki, która koresponduje z t> ~ co znamy i rozpoznajem> jako „sztukę z uz zz~ ą'; to znaczy sztukę adresowaną do mieszkańców miasta, prezentowaną zwykle (choć nie ty lko] na wo!-

7Q    Derrick de Kerckhove :c 2 ca e z arec. -zez to ze cć^- es e ~ er. ąc3~e z — \Esce~*.

. oparciu c taką s-złę pc .-.stało yjz ele dzieł sztuk -stalac". Klezy się je połącz/, pojawia się swoista ęk>balna wrażliwość, jest to zarówno uczucie w stosunku do Ziemi i ludzkości w każdym z nas, jak i poczucie wyłaniającego się Zeitgeistu. Efektem działania sztuki globalnej jest rozszerzenie naszej wrażliwości, która nie jest już ograniczona jedynie do najbliższego otoczenia, ale dotyczy całej planety. Globalna wrażliwość oznacza postrzeganie Ziemi jako nowego ciała, nowego sensorycznego środowiska o nieograniczonych nowych możliwościach, nowych podstaw społeczeństwa i zachowań społecznych, nowego wizerunku w procesie rozpoznawania samego siebie, nowego przedmiotu i podmiotu odpowiedzialności.

Tak skomplikowany podmiot jak Ziemia wymaga nieskończonej ilości strategii, które pozwolą znaleźć jego reprezentacje w nauce. Podobnie jest również w sztuce. Sztuka globalna pojawiła się już dawno, ale zauważyli ją tylko nieliczni (jeśli w ogóle ktokolwiek to zrobił). Wielu artystów, celowo bądź przypadkiem, odwołuje się do planety, a zwłaszcza jej mieszkańców, jako całości. Ukazują oni Ziemię nie tylko jako tło, ale jako obecność, której każdy może doświadczyć.

Kategoria sztuki globalnej jest nowa, jednak jej praktyka sięga już kilkudziesięciu lat i zbiega się z wynalazkami związanymi z elektrycznością oraz pierwszymi technologiami sieciowymi. Początkowo kategoria ta odnosi się głównie do stanu technik komunikacyjnych. Oto przykłady: 1914 — Filippo Tommaso Marinetti wykorzystuje telefon w premultimedia'nym performa^sle w Dore Gallery w Londynie; 1922 — Laszió \'oholy-Nagy tworzy e!ep~cne Paintings] 1963 — Nam June Park dńęk Expos^:t'or cf ' 'jsc- fezem-z 7e£e-vision rozpoczyna dożywotni zv.?ązeł* ze sztuką c^mzz-2’~z *973 — --    ^:

faktu, iż r cktórzy vc’e'iby umieścić Z wisa ^r'esJe.^ra w cJti&gcr szru* -jego koncert A toto Frcm Fonoi a *- o ccz "• tm ~    r «c 3

2ośredr'm    m ca s riac    za rr^-:    : * tr zr~

Stre Łrts ez? 1977 ■ ta GaAo reya 5*erie ^rzz zz f-ceze występowa po obu strorac!*    « - 2? wępo a — ■ ~= - - ^{s 3}-

Kody Mcluhana

• ‘ -

72

która odbyła się praktycznie w czasie rzeczywistym. Projekt ten pozwolił mi zweryfikować I poszerzyć moją mentalną interpretację przestrzeni. Doświadczenie powtórzono w Hole in Spocę (1980), poetyckiej instalacji wideokonfe-rencyjnej, która połączyła jedną z ulic Nowego Jorku z ulicą w San Francisco, umożliwiając przechodniom kontakt wzrokowy i rozmowę. Oczywiście dziś tego rodzaju zdarzenie przyjmujemy za pewnik dzięki Skype.

Pierwszego stycznia 1984 roku Nam June Paik, nadaniem przez satelitę audycji Good Morning Mr. Orwell z Centre Pompidou w Paryż u i studia WNET-TV w Nowym Jorku, potwierdził globalny status własnych dzieł.

Bez wątpienia przed i po roku 1984 pojawiało się wiele działań w obrębie sztuki globalnej, warto jednak podkreślić fakt, iż już wcześniej sztuka globalna była prawdziwym trendem. Dziś możemy w nim znaleźć wielu współczesnych artystów I projektantów, takich jak: Rafael Lozano-Hemmer (Hiszpania, Kanada, Meksyk), Maurice Benayoun (Francja), Hiroshi Ishii (Japonia), Oliviero Toscani, Franz landolo, Franz Fischnaller oraz Giuseppe Stampone (Włochy), Usman Haque (Pakistan, Wielka Brytania), Tom Klinkowstein (Stany Zjednoczone) i wielu innych, którzy nigdy nawet nie myśleli o przynależności do tej lub jakiejkolwiek innej kategorii¹⁰.

Wydaje się, że wielu artystów, na przykład we Francji, realizowało globalną wizję. Stćphan Barron w Le bleu du Ciel połączył niebo nad Tulonem oraz Lille w czasie rzeczywistym za pośrednictwem dwóch kamer wideo (na długo przed tym, zanim ludzie zaczęli myśleć o Sieci, o kamerach internetowych nie wspominając). Odzwierciedleniem tego globalnego trendu są instalacje, któro stworzyli: Jean-Marc Phlllppe [Mcssagc dc rhommc d runi-vers), Fred Forest {Le centre du mondc), Erik Samakh {Petite Terre, z Davidem Rokebym), Pierre Lobstein {Portrait d'humanitć), Phlllppe Boissonnet (Galileo i seria GaYa), Maurice Benayoun (seria dzieł na ten temat — The Mechonics ofEmotions, a wśród nich Frozen Feelings czy Emotlonal Trafńc, które ukazują układ emocji na mapie świata, zwizualizowanych na podstawie danych z 3200 miast, których źródłem było Google Trends). Nawet dzisiaj francuski fotograf Yann Arthus-Bertrand, dzięki znanej na całym świecie serii zdjęć Earth from Above [Ziemia z nieba], przykuwa uwagę coraz większej liczby osób, które zatrzymują się, aby zobaczyć powierzchnię Ziemi. W Niemczech,

& Niema! przypadkowy wybór zaledwie kilku nazwisk wprowadza mnie w zakłopotani. mam bowiem świadomość, że pomijam tym samym kilkudziesięciu artystów, którzy postrzegają przynajmniej jedną ze swoich prac jako dzieło mające wymiar globalny. Wyżej wymienione nazwiska i przykłady dzieł wybrano ze względu na fakt, iż są pomocne w objaśnieniu pojęcia sztuki globalnej.

Derrick de Kerckhove

oprócz Art+Com, prekursorem sztuki globalnej jest Ingo Gunther, którego wystawy Worldprocessor ukazują statystyki dotyczące Ziem: w loka mycr konfiguracjach na kilkudziesięciu wolno stojących globusach.

Francuski krytyk Jean-Claude Moineau nadał sztuce ę!oba*~e^r -cv.e znaczenie, potępiając ją za służalczość wobec ideoloc" c'cć= z=: międzynarodowych. Nie mam zamiaru forsować tutaj    -

dów. Trzeba jednak przyznać, że jego książka uczc^: .v’e es*7:+/ i : z:: * i -bezpieczeństwem związanym z zatarciem różr^:cy — 'ędzy szzu< 2 <~zz ~: coś do powiedzenia o życiu na naszej placecie, 2 za z ar- :_zzz- • resom globalizacji gospodarki. W głębszym v./— a-rsir.e r :::    - t

musi być komercyjna, polityczna czy 'declcęczrz. V tra z : z*:: 2 - : ^r -

nych emocji, takich jak te, które prov.c-u e ^:a*3e    --^;    *•

Aizado Vertical. Ludzie z całego śv. z:a ~ = z • :z a . *    *:: : • — : :    a

nadejście nowego tysiącleci cc z cza 5 -ocy zrzz+zcz ace • rz — z :: :: roku poprzez użycie prostego s eocr.vec z -zż:. * z ~ r:z :    - •:

tworzenie wzorów swietzycr nać    : :7-    : a: a —    ^; ::

City³¹. W ten sam sposób, ■•■/a- :*:/• z^-':-    ' z* : ~-f ~ z :

przewidzieć pojawienie się Goog’e V>r :    - *•:: : “ c: :■ z-e-uz-

sorami mających nadejść '•"cwac    :■■: 7 rz—r

Sądzę,że sztuka głoba^łna ccv    ze- : zz-— : • izz-

kl i Design u Nowych Mediów. Kstni^e poteasbe tz

które pozwolą !udz!o~ z żr z - _ *_* zr-za~ : ra : z**—-: -zz    - :: -

nego środowiska, połączą ucz :: — •:::    • :—. * ::-.zc z - —.

odpowiedzialności i od-'. _:    ::-<e

⁵¹ Por. rozdzlaI Archltcktu^ra intr nenc. z. /?.

Kody McLuhana