8 (457)

Derrick de Kerckhove

Film Być jak John Malkovich również wydaje mi się bardziej profetyczny niż. Raport mniejszości, gdyż oglądanie świata z punktu widzenia kogoś innego jest już dziś możliwe, podczas gdy dokonywanie projekcji samego siebie do czasu przęd wydarzeniem —jeszcze nie³⁶.

Jestem otoczony ludźmi zajmującymi się produkcją przyszłości. Jeden z moich kolegów, profesor Steve Mann, zasłynął z tego, że spędził kilka lat życia na nagrywaniu (dzięki kamerze i mikrofonom zamontowanym w oprawkach okularów) i rozpowszechnianiu (poprzez transmisje onlinc) wszystkiego, co widział i co słyszał. Dane zostały zarchiwizowane, są więc do dyspozycji i wszystko można odtworzyć. Jakość zapisu nie jest wystarczająca, by tworzyć złudzenie, ale bez ryzyka przesady można sobie wyobrazić taki postęp technologii, który pozwoliłby na zapisywanie wszystkiego, co widzę — za pomocą kamer umieszczonych w soczewkach kontaktowych lub wszystkiego, co słyszę — za pomocą nagrywania słuchu kostnego, oddającego mój głos dokładnie tak, jak sam go słyszę. Inna moja koleżanka — Jutta Treviranus opracowała prototyp interfejsu dla Internetu dotykowego, który pozwala niewidzącym odczytywać teksty zapisane brajlem lub rozpoznawać zmiany kolorów na ekranie, a także dotykać zdjęć i obrazów. W przyszłości wystarczy skrzyżować dotykowe interfejsy typu Wii (bardzo obecnie modna konsola do gier wideo) z obrazem i dźwiękiem, by osiągnąć prędzej czy później „zapis totalny", pozwalający symulować i stymulować odczucia pamięci proprioceptywnej. Simon Rowland, jeden z moich studentów, pracuje nad nową wersją systemu do lifelogowania, projektu stworzonego przez DARPA, a następnie zarzuconego przez Ministerstwo Obrony USA, który polega na zapisywaniu w trybie ciągłym wszelkich informacji przyjmowanych i wychodzących od użytkownika. W Japonii firma telekomunikacyjna KDDI wprowadziła na rynek Lifeiog Pod, który zapisuje wszystkie cyfrowe działania wykonywane przez jego właściciela: zdjęcia, wyniki wyszukiwania w Internecie, odwiedzane witryny, odsłuchane pliki MP3, działania związane z obsługą programów oraz oczywiście wszelkiego typu odbierane i wysyłane dokumenty. W tym przypadku chodzi jednak o archiwizację działań cyfrowych, tymczasem Simon Rowland myśli raczej o pewnego rodzaju „totalnym zapisywaniu". Możliwości składowania i dostępu do programów, takich jak Gmail, pozwalają sądzić, że niedługo już możliwe będzie zapisywanie całości lub wybranych fragmentów z naszego życia i odtwarzanie ich w wybranym momencie.

36 Aby stało się to możliwe (być może!), trzeba będzie poczekać, aż dojrzeje kultura kwantowa.

82

Będziemy zatem mogli przeżywać subiektywność innej osoby, czyli zagłębiać się — a właściwie zanurzać — w wybranych chwilach jej życia, aktualizować je sekunda po sekundzie i przeżywać je z punktu widzenia i słyszenia tej drugiej osoby. Wymagać to będzie zresztą pewnego treningu, choćby po to, aby przezwyciężyć ten rodzaj choroby morskiej, jaki powoduje sprzeczność pomiędzy ruchami postrzeganymi z osobistego punktu widzenia i z punktu widzenia drugiego człowieka. A zatem zupełnie jak w życiu codziennym.

Marcel Proust go home? Chodzi tu o „cofanie się w czasie", czy raczej o „cofanie czasu"? W rzeczywistości, jak w przypadku wszystkiego, co nagrywamy na nośniki, ograniczamy się do odtwarzania czasu. Nie ma mowy o modyfikowaniu przeszłości — a przynajmniej nie jest to jeszcze możliwe. Ważne jest jednak odtwarzanie, wykonywane na wszystkie sposoby, na które pozwala to archiwum. Archiwum doświadczeń osobistych, subiektywnych, lecz także obiektywnych, oddzielonych od osoby, która je produkuje, dających się przekazać innym osobom (upoważnionym lub nie). Użytkownicy serwisów randkowych online będą mogli na przykład wymieniać się montażami osobistych doświadczeń. Od pierwszego kontaktu nowi partnerzy będą mogli nawzajem „ubierać się" w swoje doświadczenia, aby móc lepiej się poznać w tym hyperreality show. Uściślając, ludzie będą się mogli „oddawać do przeżycia". Czym staje się poczucie prywatności życia w takich warunkach? Jakie prawo, jaka polityka daje do niego dostęp? Czy ludzie będą dysponować prawem wolnego wykorzystywania swoich osobistych doświadczeń? Prawodawstwo będzie się musiało tym zająć i zakazać nieuprawnionego dostępu do osobistych doświadczeń kogokolwiek pod jakimkolwiek pretekstem.

Artyści nowych mediów także zajmują się przygotowaniem wrażliwości jutra. Oto dwa przykłady. Usman Haque, świadomy naruszania prywatności każdego z nas w świecie coraz ściślejszego nadzoru, wymyślił rodzaj biżuterii nadającej sygnały zakłócające, które uniemożliwiają docieranie lub wychodzenie informacji cyfrowej od osoby noszącej to urządzenie (projekt Floatableś). Chodzi zatem o pewien rodzaj no man's dataspace — elektronicznej śluzy, ale Haque zwraca także uwagę na konieczność zagwarantowania jednostce nienaruszalnej przestrzeni. Natomiast Maurice Benayoun dokonuje symulacji emocjonalnej mapy planety (World Emotional Mapping), skanując dzięki Google trzy tysiące dwieście miast strategicznie dobranych według ich reprezentatywności. Statystyczne oznaczanie danych ze względu na ładunek różnych emocji dokonywane jest automatycznie. Wystarczy

Kody McLuhana    83

.......ii.iiL.

Derrick de Kerckhove

KodyMcLuhana

wybrać uczucia, które chce się zobaczyć na emocjonalnej mapie świata, aby odpowiedni obraz rysował się przed naszymi oczyma, zgodnie ze zmiana

mi statystycznymi.

Oczywiście nie należy brać tego dzieła bardziej dosłownie niż prac Usma-na Haque, czy też doświadczeń Steve'a Manna. Nie ma jeszcze mowy o rzeczywistym badaniu emocji przeżywanych na Ziemi. Jednak wartość metaforyczna tego dzieła przewyższa jego wymiar naukowy. W roku 2030 — wraz * z zagrożeniem klimatycznym, które będzie rosnąć i które przeorientuje gospodarkę i politykę — wrażliwość globalna (która się już rozpowszechnia) będzie silniejsza od wrażliwości kontynentalnej, która króluje dziś w Europie czy w Ameryce Północnej. Można mleć nadzieję, że społeczeństwo szybko dojrzeje do rzeczywistych wymiarów swego statusu globalnego.

'    Tłumaczenie: Grzegorz Kozłowski

BIBLIOGRAFIA DO WYKŁADÓW

—    Anderson Chris: The Long Toil. „Wired", Issue 12, October 2004.

—    Barker Jennifer M.: The tactile eye. Touch and the cinematic experience. University of Ca-lifornia, Los Angeles, CA 2009.

—    Barthes Roland: 5/Z. Seuil, Paris 1970.

—    Bogard William: The Coils of o Serpent. HapticSpace and Control Societies. „CTheory" [7000 Days ofTheory: tdo57, Ed. A. Kroker, M. Kroker. Published: 9.11.2007]. URL: <www.ctheory. net/artides.aspx?fd=58i>.

—    Burnett Ron: How Images Think. The MIT Press, Cambridge (MA) 2005.

—    Collins Carter C.: Tactile telcvision. Mechanica!and dectrlcal imageprojcction. „IEEE Trans-actions on Man/Machine Systems" January-March 1970, vol. 11, no. 1, s. 65-71. [Retrieved 1 November 2008]. URL: <http://ieeexplore.ieee.org/Xplore/login.jsp? url=/stamp/stamp. jsp?arnumber=4o8i932&isnumber=4o8i9i7>. '

—■ Copjec Joan: The orthopsychic subject. Film theory and the reception ofiacan. October 1989, no. 49. s. 53-71. [Retrieved n November 2008, JSTOR database].

Coueiie Jennifer: La conscience de la perceptlon ou la conscience des limites. „Espace" etć 1994, no. 28.

—    Cyberspace. First Steps. Ed. Michael Benedikt. The MIT Press, Cambridge (MA) 1991.

—- Dobbs David: Mirror Neurons — Rock Stars or Backup Singers? In: 6o-SecondScience Btog. Serwis internetowy „Scientific American". URL: <http://www.sciam.com/blog/6o-second -science/post.cfm?id=mirror-neurons-—rock-stars-or-bac>.

84

—    Gallagher Sam: Bodily self-awareness and object perception. „Theoria et Historia Scien-tiarum: International Journal for Interdisciplinary Studies" 2003.

—    Gershenfeld Neil: When Things Start to Think. Henry Holt & Co., New York 1999.

—    Gibson James J.: The Ecological Approach to Visual Perceptlon. Houghton Mifflin, London 1979.

—    Grosśman Lev: Time's Person of the Year: You. „Time" [online], 13 December 2006. URL: <http://www.time.eom/time/magazine/article/o, 9171,'1570810, oo.html>.

—    Kishin Shinoyama: Exposition Jousse Entreprise. In: My Contemporary [website], URL: <http://www.mycontemporary.com/exhibitlon/rind/id_event/1034>.

—    Laine Tarja: Cinema as second skin. „New Revlew of Film and Televislon Studies" 2006, no. 4 (2), s. 93-106. [R(.‘trleved 11 Novernber 2008, Informnworld Journałs database].

—    Lesage Julia: „S/Z" and the Rules of the Gamę. In: Movles and Methods. Ed. Bill Nlchols. Voi. II, University of California Press, Berkely-Los Angeles 1985.

—    Marks Laura U.: The skin of the film. Intercultural cinema, embodiment, and the senses. Duke Unlversity Press, Durham 2000.

—    Marks Laura U.: Touch. Sensuous theory and multisensory media. University of Minnesota, Mlnneapolis 2002.

—    McLuhan Marshall: Understanding Media. The Extcn$ions of Mon. Slgnet Book, New York 1964.

—    Merleau-Ponty Maurice: Phenomenology of perception. An introductlon. Routledge, Lon-don-New York 2002.

—    Metz Christian: Psychoanalysis and cinema. The imaginary slgnifier. Macmillan, London

1932.    i

—    Novak Marcos: Liquid Architectures In Cyberspace. In: Cyberspace. First Steps. Ed. Michael Benedikt. The MIT Press, Cambridge (MA) 1991, s. 225-254.

—    Paterson Mark: The Senses of Touch. Haptics, Affccts and Technologies. Oxford Universi-ty Press, Oxford 2006.

—    Rutherford Annę: Cinema and embodied affect. „Senses of Cinema" 2003, no. 25. (Re-trieved 1 November 2008]. URL: <http://www.sensesofcinema.com/contents/03/25/em bodied_affect.html>.

—    Silverman Kaja: The Subject ofSemiotics. Oxford University Press USA, New York 1983.

—    Sobchack Vivien: The Address ofthe eye. A phenomenology offilm experience. Princeton University Press, Princeton 1991.

—    Sobchack Vivien: The scene of the screen. Envisioning cinematic and electronic *pres-ence”. In: Materiallties ofcommunicatlon. Eds. Hans Ulrich Gumbrecht, K. Ludwig Pfeiffer. Stanford University Press, Stanford 1994, s. 83-106.

—    Taussig Michael: The Nervous System. Routledge, New York 1992.

—    Va'enti Paola: Haptic cinema experiments. [Published 2005. Retrieved 11 November 2008]. URL: <http://mcconch.com/hayes/pages/writing/haptic_cinema.htm>.

85