5 (723)

wymagającego innego podejścia — procesy asymilacji i akomodacji działają w celu przywrócenia go. Piaget mówi o procesie równoważenia, którego rolą jest zapewnienie, że akomodacja zostanie skonsolidowana przez asymilację oraz że zostanie zachowana między nimi równowaga. W ten sposób zmienią się struktury umysłowe i rozwijają się zdolności poznawcze.

Stadia rozwoju inteligencji według Piageta

Piaget opisał stadia rozwoju intelektualnego. Stwierdził, że dzieci przechodzą przez każde z tych stadiów kolejno, w stałym porządku i w podobnym wieku, zgodnym z ogólnie zarysowanymi przedziałami wiekowymi. Tempo przechodzenia przez poszczególne stadia, aczkolwiek w pewnym stopniu zależne od indywidualnego doświadczenia dziecka, jest zdeterminowane przez biologiczne procesy dojrzewania. Rozwój nie może zostać przyspieszony^ — dzTeckoTnuśi dojrzeć do przejścia do następnego stadium. W każdym stadium pojawiają się nowe, bardziej wyrafinowane poziomy myślenia, które uzupełniają już istniejący repertuar poznawczy.

Stadium 1: Sensoryczno-motoryczne

(od urodzenia do końca drugiego roku życia)

W tym stadium dziecko poznaje świat głównie za pomocą bezpośredniego spostrzegania i aktywności motorycznej, bez udziału myślenia w formie znanej dorosłym. Na przykład, aż do ósmego miesiąca życia dziecko nie posiada pojęcia stałości przedmiotu. Do tego czasu to, co znika z pola widzenia, znika również z umysłu dziecka, niejako przestaje dla niego istnieć. Stąd dziecko nie podejmuje prób poszukiwania przedmiotu, który na jego oczach usunięto z pola widzenia. Myślenie dziecięce jest zdominowane przez j,tu i teraz”.' Wraz z nabyciem stałości przedmiotu i pojawieniem się innych środków myślenia, takich jak pamięć i język, stadium sensoryczno-motoryczne dobiega końca. Dziecko staje się zdolne do antycypowania przyszłości i myślenia o przeszłości.

Stadium 2: Przedoperacyjne (od około drugiego do siódmego roku życia)

To stadium było najszerzej badane przez Piageta. Jest to długi okres przejściowy, który kończy pojawienie się myślenia operacyjnego. Wraz z rozwojem mowy dziecko staje się zdolne do myślenia symbolicznego, aczkolwiek Piaget twierdzi, że możliwości intelektualne dziecka są w dalszym ciągu bardziej zdominowane przez spostrzeżenia niż przez pojęciowe uchwycenie sytuacji i zdarzeń.

Piaget opisał ograniczenia, jakim podlega dziecięce myślenie w tym stadium. A oto te ograniczenia:

1.    Egocentryzm polega na dziecięcej niezdolności do ujmowania świata z punktu widzenia innego niż własny. Dziecko nie potrafi zrozumieć, że mogą istnieć inne punkty widzenia. T tak, mały chłopiec zapytany o to, co widzi ktoś siedzący po przeciwnej stronie pokoju, opisze wygląd rzeczy tylko z własnej perspektywy; mała dziewczynka może stwierdzić, że ma siostrę, lecz ku zaskoczeniu dorosłego zaprzeczy, że jej siostra ma siostrę!

Rysunek 3.1. przedstawia znane Piagetowskie „zadanie z trzema górami”, które służy demonstrowaniu egocentryzmu małych dzieci.

2.    Centracja oznacza zwracanie (kon-centrowanie) uwagi na jedną tylko właściwość sytuacji i pomijaniu innych, nawet najbardziej istotnych. Dziecięcą niezdolność do decentracji dobrze ilustrują słynne eksperymenty Piageta nad pojęciami stałości (niezmiennikami), z których wybrane przedstawia rys. 3.2.

W pierwszym eksperymencie młodsze dziecko znajdujące się na przedoperacyjnym poziomie rozwoju inteligencji wykazuje brak niezmienników — to znaczy, nie potrafi zrozumieć, że ilość plasteliny pozostaje ta sama nawet wówczas, gdy zmieni się jej wygląd (kształt).

Podobnie w drugim eksperymencie, nawet jeśli dziecko zgodziło mc. że dwa szerokie naczynia zawierają tę samą ilość płynu, to gdy /.i wartość jednego z nich przelejemy do wysokiego, lecz wąskiego naczynia, dziecko zwykle stwierdzi, że jest w nim więcej płynu, ponieważ jego poziom się podniósł. W trzecim eksperymencie przed-nperącyjne dziecko stwierdzi, że dwa rzędy w drugiej części eksperymentu nie zawierają tej samej ilości żetonów.

Wszystkie eksperymenty dotyczące pojęć stałości są podobne " tym, że w ich pierwszej fazie dziecku pokazuje się dwie porcje

43