65 (165)

wawczym i naukowym. Stawiając nowe zadania edukacji kobiet, polecał je kształcić w duchu świadomego: patriotyzmu i odpowiedzialności za. losy kraju. Całe wychowanie winno zmierzać do tego celu, aby i kobiety zrozumiały, że mają „dług obywatelstwa do spłacenia ojczyźnie”, że przez swój wpływ mogą „skierować mężów i braci do najszlachetniejszych czynów lub odwołać z błędnej drogi”. Wyraził nawet pogląd, że naród posiadający dobrze wychowane kobiety „byłby bez zarzutu i niezwyciężony". Dla wytworzenia właściwej atmosfery wychowawczej żądał od cudzoziemców, utrzymujących pensje, by nie poniżali ojczyzny i języka wychowanków, ale z największym szacunkiem wyrażali się o kraju, w którym chleb znaleźli.

Jeśli chodzi o zakres wiedzy, położył przede wszystkim nacisk na doskonałą znajomość języka ojczystego, oraz umiejętne władanie językiem niemieckim i francuskim, zaznajomienie wychowanek z historią narodową. początkami arytmetyki, „arcypotrzebnej ludziom obojga płci, białogłowom do prowadzenia kiedyś gospodarstwa swego”. W ogóle autor zgodnie z tendencjami oświeceniowego utylitaryzmu położył nacisk nu wiadomości praktyczne, które miałyby zastosowanie w póź-niejszym życiu kobiet; m. in. polecał zaznajamiać dziewczęta z architekturą budynków mieszkalnych i gospodarczych. Warto jeszcze podkreślić, że Czartoryski wiele uwagi poświęcił sprawie wychowania fizycznego i higienie życia codziennego wychowanek pensji, idąc po linii postulatów Locke'a, Rousseau'a i innych pedagogów.

Do Przepisów dołączył Czartoryski kilka wariantów katalogu biblioteki podręcznej, juką powinna posiaduć każda pensja zależnie od stopnia za możności. jiZe spisu dla pensji żeńskich usunięto książki z zakresu historii starożytnej, Żywoty Plutarcha i inne, które wskazano

A4«» Kaaroiers Ciartorystó,. Portret pędzla gliwickiego

Jako lekturą dla chłopców. Dla dziewcząt przeznaczył natomiast komisarz edukacyjny dzieła dydaktyczne pani dc Lambert, Magazyny pani de Beaumont, zalecanego precz Locke’a Ezopa w wesołym humorze w tłumaczeniu polskim i tym podobne. W wyborze lektury dla dziewcząt kierował się Czartoryski sądem Fćnelona, te romanse ujemnie wpływają na moralność kobiet, dlatego karmić je miano historiami fantastycznymi, Przy podam i Telemaka itd. Za to szerzej uwzględnił literaturę piękną jak: dzieła CorneiUe’a, Racine’a, De-stouche'ą, nawet Voltaire’a, bajki Gellerta i Lessinga. Spis zaleconych książek obejmował dzieła zarówno polskie, jak w językach obcych.

Niestety, konserwatyzm społeczeństwa oraz niechęć

m