664 (5)

Rozdział 5. Dawność 125

Kpsedawnienie, gdyż polega na wygaśnięciu uprawnienia dotkniętego prekluzją a nie [ *ylko samego roszczenia³⁴. Ze względu na różnorodność terminów prekluzyjnych, Bpzróżnia się w nauce prekluzję sądową, obejmującą terminy ograniczające czasowo «dowe dochodzenie roszczeń³⁵ i prekluzję pozasądową, obejmującą terminy do " wykonania określonych praw kształtujących³⁶.

I W odróżnieniu od przedawnienia, upływ terminów prekluzyjnych sąd bierze ipod rozwagę z urzędu. Niedopuszczalne jest zrzeczenie się korzystania z prekluzji³⁷. Bieg terminów zawitych ma bardziej bezwzględny charakter niż przedawnienie, gdyż nie ulegają one zawieszeniu, przerwaniu a także są często krótsze niż terminy Bzedawnienia. Prawo cywilne nie reguluje terminów zawitych (prekluzyjnych) wf sposób jednolity i systemowy, jak ma to miejsce przy przedawnieniu. Terminy pawite uregulowane są zawsze w powiązaniu z określoną instytucją prawa cywil-

■Ng°³⁸-

5.4. Zasiedzenie

Upływ czasu może także powodować zmiany w zakresie prawa własności, ewentualnie innych praw, co jest jednak zjawiskiem rzadszym³⁹. Będą one polegać na utracie ■Rzez dotychczas uprawnionego prawa i nabyciu go przez inną osobę. Podstawową ŚŁStytucją prawa cywilnego jest w tym zakresie zasiedzenie. Jego istotą jest nabycie fcdzego prawa wskutek faktycznego wykonywania tego prawa w ciągu oznaczonego iw ustawie okresu. Usprawiedliwieniem tego działania jest brak wykonywania przez

B ³⁴ S. Dmowski, S. Rudnicki, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga pierwsza. Część ogólna, ^Krszawa 2007, s. 520.

B ³⁵ Np. art. 344 § 2 i art. 347 § 2 KC, w tym także do wytaczania powództw niemających na celu I dochodzenia roszczeń majątkowych, lecz realizację pewnych uprawnień (np. uchylenia się od skutków ^Kriadczenia woli, uznania czynności prawnej za bezskuteczną - art. 59,527 w zw. z art. 534, 916 llnzozwiązania umowy przez sąd - art. 901 KC, uznania spadkobiercy za niegodnego — art. 929 KC, ^przeczenie ojcostwa — art. 63 KRO).

B ³⁶ Np. art. 88 § 2, art. 491 § 1, art. 568 § 1, art. 572 § 2, art. 576 § 1, art. 598 § 2 KC, terminy, po Spływie których niewykonywanie określonych praw powoduje ich utratę (np. art. 255,293,297), oraz Boniny do dokonania określonych zawiadomień lub zgłaszania roszczeń warunkujących możność wam dochodzenia (np. art. 563,571).

B ³⁷ J. Ignatowicz, Bieg terminów zawitych w obrocie podlegającym orzecznictwu sądów powszechnych, „Zeszyty Naukowe Instytutu Badania Prawa Sądowego” 1976/76, s. 3.

■ ³⁸ S. Wójcik, O potrzebie i sposobie uregulowania cywilnoprawnych terminów zawitych, Prace iKywilistyczne 1990, s. 388.

B ³⁹ Szerzej zob. uwagi dotyczące nabycia i utraty prawa własności zamieszczone w części III podręcznika (prawo rzeczowe).