CV 1

Rozdział 14

WYCHOWANIE PREWENCYJNE

Problem rodziców polega na tym, że niezależnie od tego, jak wiele naszego życia poświęcamy dzieciom, rezultaty są w znacznej mierze od nas niezależne.

Nie mamy kontroli nad wewnętrzną naturą naszych dzieci, nad ich indywidualnymi cechami i uzdolnieniami, z którymi przychodzą na świat. Nie decydujemy o tym, czy będą wysokie czy niskie, czy ujawnią trudności w uczeniu się, czy też wykażą predyspozycje do uzależnień i innych chorób. Nie możemy ich ochronić przed nadmierną nieśmiałością albo nadwrażliwością. Nie możemy zapewnić im optymizmu, wytrwałości, dobrego charakteru i błyskotliwej inteligencji.

Nie jesteśmy też w stanie w pełni panować nad wychowaniem, które dajemy swym dzieciom, nawet jeśli bardzo się staramy. Niektórzy z nas -może pod wpływem niedobrych doświadczeń własnego dzieciństwa -będą częściej ponosili porażki. Miewamy skłonności do nadmiernej kontroli i nadopiekuńczości. Boimy się pozwolić naszym dzieciom samodzielnie zmierzyć się z niepowodzeniem. Próbujemy zmusić je do starania się o to, czego nam nie udało się osiągnąć. Czasem też nasze rodzicielskie energie wyczerpują się przedwcześnie w sytuacjach, nad którymi nie mamy kontroli, takimi jak choroba, rozwód czy śmierć. Z pewnością nie możemy zapobiec nieprzewidzianym wypadkom ani zagwarantować naszym dzieciom wspaniałych nauczycieli i wiernych przyjaciół. Nie umiemy nawet stworzyć dzieciom środowiska wolnego od środków odurzających.

Nie mamy też wpływu na efekt nieustannego oddziaływania wychowania, jakie dziecko otrzymuje, na jego osobowość. Choćbyśmy byli wcieleniem optymizmu, nie możemy, na przykład, zagwarantować, że dziecko w jakiś sposób upośledzone, będzie miało tak optymistyczny stosunek do świata jak Brian. Nie zmusimy go też do wytrwałości, na jaką on się zdobył.

Choć bardzo tego pragniemy, nie jesteśmy w stanie panować nad samooceną naszego dziecka ani nie możemy zapewnić mu otoczenia, które buduje szacunek do samego siebie.

Tak wiele pozostaje poza naszą kontrolą: to co dziecko przynosi ze sobą na świat, to co świat przynosi naszemu dziecku i to co dziecko robi ze swoim światem. Jednakże wszystko, czego doświadcza się w dzieciństwie, ma ogromne znaczenie, a rodzice są głównymi twórcami tych doświadczeń.

W ciągu dziesięciu miesięcy 1986 i 1987 roku gazeta „Minneapolis Star and Tribune" przeprowadziła dwa badania wśród 5473 uczniów klas ósmych, dziesiątych i dwunastych szkół na przedmieściach St. Paul i Minneapolis oraz ankietę wśród 386 szkolnych doradców do spraw alkoholu i narkotyków. Okazało się, że używanie przez młodzież narkotyków i alkoholu nie zależy od poziomu zamożności, rodzaju szkoły czy rozległości zinteresowań. Natomiast elementem znaczącym jest rodzina.

Młodzież nie używająca alkoholu i narkotyków lub używająca ich w niewielkim stopniu pochodzi z rodzin, w których panują dobre stosunki i w których rodzice nie piją wcale lub w sposób umiarkowany. Młodzież taka ocenia swych rodziców jako wymagających, lecz twierdzi, że można się z nimi porozumieć. Dzieci z takich rodzin czują, że są skrupulatnie obserwowane i wiedzą, że ich rodzice nie pozwalają im pić alkoholu ani brać narkotyków.

Z drugiej strony, nastolatki nadużywające środków odurzających pochodzą z rodzin rozbitych lub niepełnych trzykrotnie częściej niż dzieci nie sięgające po narkotyki. W ich rodzinach więzi są luźniejsze, rodzice nie są zbyt wymagający, nie mają sprecyzowanych poglądów na temat narkotyków oraz alkoholu i tylko połowa z nich jest skłonna traktować zainteresowanie swych dzieci tymi substancjami równie poważnie, co rodzice młodzieży nie biorącej środków odurzających. Rodzice często sami nadużywają alkoholu i narkotyków. Wyniki tych badań są zgodne z obserwacjami, których dokonałam w ciągu lat pracy z młodzieżą pochodzącą z przedmieść Nowego Jorku. Podobne poglądy wygłaszają na konferencjach moi koledzy z całego kraju.

Wychowanie zapobiegawcze nie gwarantuje nieużywania przez młodzież środków odurzających, ale zmniejsza ryzyko. Przyjrzyjmy się teraz niektórym aspektom takiego wychowania.