67 (153)

przetykanych punktami zwrotnymi. Te biograficzne punkty zwrotne tego przed zawodowego etapu mogą mieć charakter trojakiego rodzaju:

-    strukturalny, a więc odnoszący się przede wszystkim do pojawiających się w toku kształcenia progów edukacyjnych wymuszających podejmowanie decyzji przynajmniej o najbliższym etapie nauki (co często w konsekwencji w znacznym stopniu determinuje późniejsze kroki w przyszłej karierze zawodowej),

-    inicjowany przez samą jednostkę, gdy chce ona np. restrukturyzować swoje plany i zmienić choćby miejsce kształcenia na skutek zmiany zainteresowań,

-    inicjowany przez innych, np. w przypadku karnego przeniesienia do innej szkoły, niepowodzenia na progu (ten ostatni punkt zwrotny zachodzi zakresowo i treściowo na te, które znajdują się we wcześniej wspomnianej grupie).

Biograficzne punkty zwrotne wymagają dokonania pewnych przewartościowań i przekształceń tożsamościowych. Znaczną część jednostkowego funkcjonowania w perspektywie całożyciowej, zarówno przed, jak i po dokonaniu owych przekształceń tożsamościowych wypełniają czynności rutynowe:

-    afirmatywne, np. gdy staramy się poprzez serię działań, choćby rzetelną naukę i przykładanie się do pracy intelektualnej, potwierdzić dokonany przez siebie wybór elitarnej szkoły średniej; czynności te dostarczają wsparcia dla już podjętych decyzji edukacyjnych, a dzięki nim nowa tożsamość rozwija się bez większych przeszkód w zamierzonym kierunku;

-    negujące, np. gdy adolescent rozczarowuje się i zaczyna żałować wyboru owej elitarnej szkoły średniej, stwierdzając, że sobie w niej nie radzi lub jest ona zdecydowanie przereklamowana; rezultatem czynności negujących, podważających raz obraną tożsamość, jest najczęściej inicjowanie z woli samego zainteresowanego kolejnego punktu zwrotnego, w tym wypadku przeniesienia do innej szkoły;

-    uspołeczniające, np. gdy człowiek stara się potwierdzić tożsamość, której pierwotnie nie chciał obrać, a więc uczy się akceptować swoją naukę w szkole, która przypadła mu w udziale na skutek uprzednich niepowodzeń na progu upragnionej edukacji;

-    przemieszczające, np. gdy młody człowiek nie jest w stanie zaakceptować nauki w nowej szkole, jest ona jednak jedyną, która zgodziła ^się go przyjąć po wcześniejszych problemach edukacyjnych na niższych szczeblach kształcenia;

-    ewolucyjne, np. gdy po wcześniejszej negacji i okresie buntu przeciwko nauce w szkole, którą młodemu człowiekowi wybrali rodzice, za-

67