6 (374)

25.Sposobv rozwiązywania równań bilansu wodnego

-na podstawie parowania tsrenowego-oblicza się wartości opadu i odpływu na podstawie danych pomiarowych oraz wielkości parowania terenowego (np. meLlConstantinowa). Jedyną niewiadomą równania bilansu pozostaje zmiana retencji AR=P-(H+E) -na podstawie stanów reiencyjnych-obok wartości opadu i odpływu określa się wartości stanów' retencyjnych R lub od razu przyrosty zasobów' retencji AR (np.met.studzien wybranych). Parowanie terenowe obliczmy ze wzoru E=P-(H+AR)

-bilansem wodnym kontrolowanym-parowanie terenowe i retencję określa się niezależnie od siebie. Ponieważ wszystkie składniki równania bilansu wodnego obarczonE są błędami pomiaru lub metody obliczem więc po podstawieniu wnrtości liczbowych uzyskanych w^r obliczeniach wzajemnie niezależnych nie uzyskami’ zamknięcia bilansu wodnego Z’+P⁵3KH^!-HEⁱ-rR.’). Błąd niezamknięcia bilansu

A=(£^,+PXir+E’4R’)

Błąd ten rozrzuca się na składniki bilansu w różnoraki sposób: ajrówmomiemie, b)proporcj onalnie do wartości skłaanikówr(Dębsla)_: c)metodą wartości uwarunkowanych W metodach tych wartości opadów określany' na podstawie obserwacji na stacjach meteorologicznycL Sumy miesięczne zmierzonych opadów’ należy skorygować ze wzgL na systematyczny błąd. Poprawki tałde określa się na podstawie tablicy opracowanej dla obszaru kraju przez Chomicza.

37.Definicja wezbranie i powódź"

Wezbranie-w' potocznym znaczeniu jest to każdorazowe wyraźne podniesienie się stanu wody w rzekach i jeziorach spowodowane zwiększonym zasilaniem lub podpiętrzeniem zwierciadła wody -wskutek utrudnienia swobodnego odpływu. Podniesione stany wody utrzymują się przez pewien czas dlatego też wezbranie należy rozpatrywać jako okres hydrologiczny w którym stany-' wody' utrzymują się na poziomie-wyższym niż przed jego początkiem. Wynika stąd, że zjawisko wezbrania należy rozpatrywać w dwóch wymiarach; wysokości stanów'

wody' oraz czasu ich trwania. Wśród wezbrań rozróżnia się pizybór i powódź.

Przyborem, nazywa się nieznaczne podniesienie się stanów-' wody poniżej stanu brzegowego. Gdy woda występuje z koryta cieku na teren doliny, wskutek czego powstają szkodyy to ma się do czynienia z powodzią. Powódź jest więc wezbraniem, które przynosi szkody gospodarcze, społeczne i moralne oraz naruszenie środowiska przyrodniczego, a przez to traktowana jest jako zjawisko o charakterze nie tylko hydrologicznym, przyrodniczym, lecz również gospodarczym i społecznym.

16.Ce] i sposób ustalania związków wodowsicazów

■ korekta stanów wody odczytywanych przez obserwatorów; błędy w obserwacjach wodowskazowych wykrywane są zł pomocą wykresów-' kontrolnych, natomiast włości skorygowanych stanów' wody określa się za pomocą związków wodowskazów;

•    uzupełnianie brakujących stanów' wody; ze pomocą związków-’ wodowskazów można uzupełniać lula w chronologicznych ciągach obserwowanych stanów wody; luki te mogą powstawać w wyniku uszkodzenia wodowskazu (np. podczas pow'odzi) lub też w przypadlcu przerw w prowadzeniu obserwacji (np. okres wojenny’); związki wodowskazów⁷ umożliwiaj ą również wydłużanie ciągów obserwacyjnych poza okres funkcjonowania posterunku wodowskazowego; można odtwarzać U' taki sposób wartości stanów dobowych lub - co jest obarczone niniejszymi błędami - przeciętne wartości stanów’ wody⁷, np. średnie miesięczne;

•    kontrolą zmian zachodzących w’ korycie rzeki i w położeniu WOaoWSKazoWZ, Erp.lirr >.i.i-jnTi związków wodowskazów-' pozwala na wykrywanie procesów' morfologicznych zachodzących w kotycie rzeki bądź też na kontrolę zmian, w położeniu wodowskazu- a szczególnie zmian poziomu zera wodowskazu:

•    opracowywanie prognoz hydrologicznych; związki wodowskazów’ służą do przewidywania przebiegu stanów' wody w rozpatrywanym posterunku wodowskazowym na podstawie wyników obserwacji na posterunkach położonych w górze rzeki i na dopływach

Materiałem wyjściowym do określenia związku wodowskazów-- są korespondujące stany' wody' na danych wodowskazach. Stany’ te muszą odpowiadać sobie wzajemnie na wykresie codziennych stanów-- wody. Mogą to być stany ekstremalne (maks. lub min.), stany- średnie lub ustalone.

óS.Rodzaje wezbrań

Dębski wyróżnia wezbrania zwyczajne (gdy Hraa < WW_JBł), powodzie zwyczajne (K_roox > WW^j-oraz powodzie katastrofalne (H^tyWW^j. Wezbrania różnią się od siebie przyczyną powstawania (genezą), charakterem przebiegu, okresem pojawiania się, lokalizacją i zasięgiem terytorialnym oraz częstością występowania.

Analizując przyczyny wywołujące wezbrania, dzielimy’je na:

-Wezbrania opadowe wywołane przez opady cielcie:

•    Opadowe nawalne -wywołane przez lokalne burze termiczne i deszcze nawalne;

■ Opadowe frontalne - wywołane przez deszcze występujące w- strefie frontów atmosferycznych;

•    Opadowe rozlewne - podobne w^; swej genezie do frontalnych. Przyczyną ich są opady; na wydajność których ma wpływ orografia (ukształtowanie terenu),

-Wezbrania roztopowe powstają -wskutek gwałtownego tajania szaty śnieżnej, które bywa przyspieszone przez deszcze padające w tym okresie. -Wezbrania zimowe powstają w wyniku nasilenia się występowania zjawisk lodowych Rozróżnia się w tym przypadku wezbrania:

•    Sryżowe - wywołane szybkim i obfitym tworzeniem się śryżu i lodu dennego, który’ zatyka przekrój poprzeczny' rzełd i powoduje spiętrzenie zwierciadła wody;

•    Zatorowe - powstające podczas spływu lodów, w wyniku spiętrzania się kry;

•    Lodowe - powstające w dolnych biegach rzek znajdujących się pod pokrywą lodowana kióre z górnego biegu nachodzi fala przyborowa. Woda występuje wówczas na pokrywę lodową i zamarza, tworząc wał' lodowy; stanowiący-przeszkodę dla ruchu wody;

-Wezbrania sztormowe - spowodowane są wiatrami sztormowymi, wiejącymi na wybrzeżach morskich w kierunku brzegów. Wiatry' te utrudniaj ą odpływ’ rzek uchodzących do morza, powodując spiętrzenie stanów-' w korytach rzek i ną zalewach przymorskich, jak również wdzieranie się wód morskich w ujściu rzek W powyżej omówionej klasyfikacji nie mieszczą się letnie przypory wody spowodowane intensywnym zarastaniem niektórych rzek nizinnych jak również wezbrania sztuczne, spowodowane działalnością człowieka.