6 (52)

nia, bezrefleksyjnie przyjmująca kolejne ciosy nieła-skawego losu. Jej synowie są inni. Biografia Łucji ma wymiar ponadczasowy - zawsze i wszędzie istniały i istnieć będą kobiety heroicznie zmagające się z wszelkimi przeciwnościami, by zgodnie z odwiecznym prawem wy karmić i wychować potomstwo. Natomiast w biografiach synów zamknięta została wizja historii determinującej losy polskich proletariuszy'. .

Najstarsi, bliźniacy Zenon i Roman, początkowo stanowią nierozłączną parę: razem pracują, jedzą upijają się w sobotnie wieczory, śpią w jednym łóżku. Schematyczny obraz ich przedwojennej wegetacji, podporządkowany został naczelnej tezie utworu konieczności zmiany niesprawiedliwego ustroju. Rozdzielenie bliźniaków następuje w połowie okupacji. Zenon, wywieziony na roboty do Ems, traci niejako czas, w którym Roman poprawia swój los poprzez korzystny ożenek. Przeprowadzka na Pragę pozwoliła mu uniknąć losu mieszkańców lewobrzeżnej Warszawy, a przede wszystkim zdecydowała o tym, że we właściwym miejscu i czasie rozpoczął współpracę z nową władzą. Zenon wrócił z Niemiec jakby zbyt późno, a nierówny start zmienił parę identycznych ludzi w antagonistów: nieudacznika, topiącego swe nieszczęścia w alkoholu oraz zręcznego oportunistę, pnącego się po szczeblach kariery'. Dalszy rozwój wypadków⁷ zdradza powiązania z baśnio-wo-iolklorystyczną wizją sprawiedliwości. W połowie lat pięćdziesiątych „bogaty” brat, który wyrzekł się rodziny i gnębił podwładnych, zaczyna mieć kłopoty, „biedny” brat, mieszkający z matką i ciężko pracujący na podrzędnym stanowisku, układa sobie życie z ukochaną kobietą.

Najmłodszy syn, Staś, pogrobowiec, w dniu rozpoczęcia wojny miał siedem lat. Od samego początku chorowity, niespokojny, budzący się z krzykiem w nocy chłopak reprezentuje pokolenie najbardziej poddane destrukcyjnemu wpływowi kataklizmu wojennego. Wrzucony w grozę okupacji, bez istotnych doświadczeń przedwojennych i bez pozytywnych wzorców, powoli staje się osobą pozbawioną jakichkolwiek norm etycznych. Po wojnie dwudziestoletni poeta, oszust i złodziej, po rozprawie sądowej zgłasza się do wojska, pozostawiając nastoletnią dziewczynę w ciąży (zaopiekować się nią będzie musiała oczywiście Lucja). Jego życiorys pozostaje otwarty: może ustatkuje się przy boku matki i żony, powielając wybór Zenona i Romana, może stanie się poetą, co po części łączyłoby go z Klemensem.

Ten najbardziej niezwykły z braci, nie jest wyłącznie synem Łucji i jej męża pijaka. Ojcem duchowym Klemensa zostaje Wiktor Lewen - najpierw zajmuje się edukacją chłopca, a w czasie wojny, kiedy ukrywa się w domu Królów, przekazuje nieszczęsnemu następcy, młodzieńczemu odbiciu, swojemu alterego z kolejnego pokolenia idealistów, cały bagaż komunistycznej ideologii i rewolucyjnej moralności. W efekcie staje się

-41 -