70,71 (6)

III. ZABURZENIA MOWY

A INNE ZABURZENIA W ROZWOJU DZIECKA

Wraz z zakłóceniami rozwoju mowy występuje też inne zaburzenia rozwoju dziecka, do których najczęściej zalicza się: zakłóceniu w rozwoju umysłowym, zaburzenia funkcji pcrcepcyjno-motorycznyeh, zakłócenia rozwoju

społcczno-cmocjonalncgo.

Jednym z Istotnych wskaźników opóźnionego rozwoju umysłowego w pierwszych larach życia dziecka jest opóźnienie rozwoju mowy. Mimo że wśród dzieci /. zaburzeniami mowy duży odscrck stanowią dzieci z niską inteligencją, nie można powiedzieć, by małe możliwości umysłowe były prostym efektem zaburzeń mowy. Poziom inteligencji dla prawidłowego tworzenia mowy i kontroli jej nadawania nic musi być wielki. Niski poziom inteligencji jest baid/iej przyczyną braków lingwistycznych niż zaburzeń mowy. Zaś u osób z wyraźnie niskim poziomem inteligencji za wady wymowy są bardziej odpowiedzialne przyczyny fizjologiczne niż psychologiczne U większości bowiem dzieci opóźnionych umysłowo stwierdzono jakiś sU»-pień uszkodzenia mózgu oraz częste zmiany morfologiczne w obrębie narządów artykulacyjnych. Niektórzy badacze twierdzą, że procesy rozwoju języka u upośledzonych przebiegają w ten sam sposób jak u zdrowych, natomiast różnice jakościowe wynikają z trudności w myśleniu abstrakcyjnym Nic wykryło też zaburzeń mowy specyficznych dla dzieci upośledzonych umysłowo (por. m.in. Cicćkiewicz, 1976; Gałkowski. 1983).

ZwTaca się uwagę, że o dzieci upośledzonych zostaje zaburzony naturalny mechanizm warunkowania, na którego bazie kształtuje się mowa. Jest to związane z dużą inercyjnością procesów nerwowych cechującą te dzieci Brak odruchu ssania, negatywne doświadczenia ze ssaniem, dyskomfort podczas jedzenia mogą być powodem braku satysfakcji dziecka z aktywno* d werbalnej. I "boga werbalizacja, cichy płacz, trudnośd podczas połykania.

* * Miurzcrt oł miniowego układu ruchowego, mogą utrudniać |l ( artykulacji. Poza tym d-dccko upośledzone wskutek ogra-lt'*kl>Miiiurti może nic odpowiadać na próby porozumiewania się |ttnp, _{/e/ m},ikę _Cyy i_nnc o^olĄ zajmujące się dzieckiem. Zagad-'• **••■»*._{n miwv u}    upośledzonych wykracza poza ramy lej pru-

"'U* dokładnie opracowane w podręcznikach specjalistycznych.

¹ I¹ /godność co do częstego występowania zaburzeń sfery emocjo-¹ "    11 / wadami wymowy. Zwraca się głównie uwagę na zaburzenia

"¹ł"«¹liw |ako przyczynę jąkania. opóźnionego rozwoju mowy (np. w •••pidfcu t.t/łąki , matką), logofohii i innych zaburzeń mowy pochodzę-■ P “ ²•»»•• nnrgn. Zaburzenia mowy mogą stanowić, zarowno pierwotną

•    nię zakłócęn w rozwoju społeczno-cmocjonalnym, jak leż pojawić się ■••"ku |y,|, zakłóceń. Istnieją pewne rodzaje sytuacji szczególnie szkódli-

•    punktu widzenia życia uczuciowego dziecka, co z kolei ma wpływ na P'¹łlt¹U p_Ko rozwoju me>wy. Należy do nich na przykład przebywanie w łMttdrU ojiii kunczym Na czoło opóźnień u tych dzieci wysuwa się zwykle

‘«"ws (idy rodziców cechuje postawa nadmiernie opiekuńcza i lęk ^M dzn t ko, g,|_v j_ch ambicje przekraczają możliwości dziecka, może także ’’ >'• du zahamowania ekspresji słownej, jąkania. Nadmierna koncentracja ^u" ‘bu. ku, przyjmowanie postawy utrwalającej zachowania infantylne,

•    i" ¹is 'it.iw.lv zaburzenia emocjonalne i przedłużający się okres beł-

*"....... lo/wujowcgo. Zaburzenia mowy u dzieci występują też zwykle w

.......h. w których jedno z rodziców łub oboje są neurotykami, w rodzi

*' " słabych wię/iach między rodzicami a dziećmi, gdy matka jest donii-"'•I» • zalsinza, ignoruje dziecko Zaburzenia mowy mają w tym przypad-1" /aią/ik z i.ik.mi zjawiskami, jak nadmierna zależność emocjonalna, nbnizrnu \nu, łaknienia, napady złości, ncgatywizni. Objawy te sugerują, ¹ »dmi • ni.a mowy są wówczas częścią syndromu nieprzystosowania. " I". i iiur/c psychologicznej istnieje przekonanie, że u podłoża nkprawid-łi'An h I¹-r ni zachowania się dzieci w wieku przedszkolnym leżą zaburzenia > •«.!,u emocjonalnego(Kozłowska, 1984).

• III. przykład ilustrujący złożoność tej problematyki, zaczerpnięty i •<> a. i talów zbieranych prze/ A. Rutkowską Balicką do pracy magłslers-b i u .di/i>w.incj pod moim kierunkiem (A. Rulkowska-Balicka, 198ó). _

71

1

ul /gl■ »-■ O) óo pzotrfni. gdy miał 4 IsUt i 5 nuzsicty. z prwndu opoJnicoigc ytff / chłopcem rurpuucłrun rehAnilaizję pcychclojprzo¹ polegającą e^-nie ru

2

i..,.n|u sł.mfio-pojecKiwejo. wyrcfcicciu oic4y»¹e)i do mcwienii ObaKrwtCjC