ble07

Tabela 11

Zestawienie form zaburzonego rozwoju mowy według wieku wystąpienia danej fazy

wiek	aieharmonijny				zahamo wany	równoległy		regres		wycofanie			—- zanik
kolejność wystąpie nia	i	2	3	4	2	2	3	2	3	1	2	3	4	3	4
0-3	-	-	-	-	-	-	-	i
3-7	2	3	3	1	3	1	-	9	i	1	1	10	3	-	O X
7 i więcej	9	3	2	4	13	1	1	8	9	-	6	10	G	2	-
Razem	11	6	5	5	16	2	1	18	10	1	7	20	9	2	2

Często pierwszą fazą była prawidłowo rozwijająca się mowa Źródło: badania własne.

Jak wynika z badań do najczęściej występujących zaburzeń mowy (zgłoszonych w 28 przypadkach - 49%) zaliczono: opóźniony rozwój mowy - regres, nieregularny rozwój mowy oraz mowę specyficznie zaburzoną. W 14 przypadkach (25,5%) nie odnotowano rozwoju mowy w okresie - melodii, tj. krzyku, gruchania, ghiżenia i gaworzenia. Najrzadziej opisywane były przypadki zaprzestania mowy (4 -7.3%) i równoległego opóźnienia mowy (3 - 5,5%).

Po przeprowadzonej analizie procesu formowania się mowy u dziecka autystycznego stwierdzono, że najczęściej występuje prawidłowe przechodzenie zgodnie z przyjętymi okresami rozwoju mowy - do okresu słowa i rzadziej w następnych okresach.

Brak rozwoju mowy wystąpił w 14 przypadkach, w czterech z nich była to pierwsza i jedyna odnotowana forma. Osoby te w trakcie prowadzenia badań miały powyżej 7 lat (17,8, 15,7, 7,1, 7,1). Natomiast po prawidłowo kształtującej się mowie w pierwszej fazie jej rozwoju, w dalszych etapach zauważono zaburzenie rozwoju, W prezentowanej grupie wykształcenie mowy można określić jako czynność ogólnie zaburzoną w aspekcie rozwojowym.

W etapie swoistej mowy dziecięcej najczęściej (35 przypadków) występują różnorodne, specyficzne zaburzenia, charakteryzując się: echolalią, brakiem używania lub zamianą zaimków osobowych, specyficznym kodem językowym. Również na tym etapie rozwoju nie została odnotowana mowa prawidłowa. W trzech przypadkach dzieci przestały mówić, co często było diagnozowane jako postać mutyzmu o nie ustalonej etiologii.

Porównując osoby badane pod względem wieku i płci oraz formy mowy prezentowanej po zakończonych badaniach, możemy prześledzić wpływ wieku i występującą formę mowy według płci na podstawie poniższej tabeli.

Z tabeli 12 wynika, że najbardziej rozpowszechniona jest mowa specyficznie zaburzona, zawierająca elementy typowe dla autyzmu. Dotyczy to znacznej liczby badanych (65,5%). Mowa specyficzna dla autyzmu jest etapem końco-

wym, do którego dochodzi się w indywidualnym przebiegu zaburzeń. Brak wykształcenia mowy może świadczyć, że następuje zaburzenie w tworzeniu umiejętności powiązania pojęć z praktycznym ich użyciem. Opóźnienia przejawiające się głównie n i eharmonij ilością i regresem są spowodowane ogólną dyshar-monią rozwojową. Zaburzenia mowy zaczynają się stabilizować przeważnie w okresie swoistej mowy dziecka, po czym mają już charakter stały.

Tabela 12

Formy rozwojowe mowy u dzieci z autyzmem

Formy rozwoju mowy	WIEK*		Razem	%	PŁEĆ
	poniżej 7 lat	powyżej 7 lat			dziew częta	%	chłopcy	%
brak rozwoju mowv	-	4	4	7,3	1	5,3	3	8.3
nieharmonijne opóźnienie	-	6	6	10,9	2	10,5	4	11.2
równoległe opóźnienie	-	1	1	1.8	-	-	1	2,8
zahamowanie	-	1	1	1,8	1	5,3	-	-
regres	3	?	5	9.1	2	10.5	3	8.3
mowa specyficzna	14	22	36	65.5	11	57.9	25	69,4
zanik	1	i	2	3,6	2	10,5	-	-
Razem	18	37	55	i 00	19"	100	36	100

Źródło: Badania własne

*W trakcie opracowywania badań wykorzystano podział dokonany przez L. Kaczmarka W badaniach uwzględniono dwie grupy wiekowe, tj. do 7 roku i powyżej 7 roku życia.

Wydaje się ważne ukazanie korelacji mowy z ogólnym rozwojem dzieci, co było możliwe dzięki zastosowaniu testu rozwojowego Denver II. Analizując poszczególne funkcje oceniane w tym teście zwrócić należy uwagę na dyshar-monię rozwoju języka w porównaniu z motoryką na korzyść tej ostatniej. Największe nasilenie skupienia dysfunkcji rozwojowych mowy obserwujemy od 4 do 6 roku życia. Podobny rozkład, lecz o mniejszym nasileniu, możemy zaobserwować w rozwoju kontaktu osobisto-społecznego oraz koordynacji wzroko-wo-ruchowej, co potwierdzają badania M. Rottera odnośnie do umiejętności samoobsługi i naśladownictwa. Funkcje te w przeciwieństwie do motoryki są skorelowane z językiem i komunikacją jako formą ekspresji. Tak więc zaburzenia mowy są determinującym aspektem zahamowania Sub wycofywania się w nabywaniu umiejętności tak werbalnych, jak i pozawerbalnych, a służących socjalizacji. Mimo ujawniających się zaburzeń autystycznych do tej pory nie udało się zastosować profilaktyki - wczesna interwencja w polskich warunkach przeważnie jest spóźniona. Odnotowywanie i diagnozowanie zaburzeń mowy dokonuje się przeważnie po trzecim, a nawet czwartym roku życia.

Badanie funkcji motoryki wykazuje, jak to zostało wcześniej przedstawione, iż dzieci te prezentują wysoką sprawność motoryczną, chociaż w wielu przypadkach ostatnie zadania w tej funkcji rozwojowej dotyczące umiejętności utrzymania równowagi były oceniane negatywnie.

1 !7