70 (178)

jest ol, w czeskim zwykle lu, w serbsko-chorwackim u dla obu samogłosek / i ( •    Ja

ritwol no y miękki© przyjmujemy dla przykładów polskich, z ill I po miękkiej spółgłosce, np. toilk, pilśń, milczeć, wilgą, wilgoŁ] / W czeskim te przykłady zachowują \. Z uwagi na czeską wymowę piny, dna, plekt} ‘śliski* przyjmujemy również pierwotne miękkie V w przykładach pełny, wełna, pełzać. W gwarach mazowieckich miękkość tu jest nawet zachowana, np. iółna, ‘polny, tylko eł zmieniło się na 'oł przed spółgłoską przednio językową twardą. Kównież w przykładach czółno, żółty, żółć, żołna ‘ptak podobny do dzięcioła’ trzeba przyjąć pierwotne l' miękkie, które tłumaczy powstanie poprzedzających spółgłosek 6, ż pierwotnie miękkich.

Po rosyjsku pisze się tu wyjątkowo 6, np. uenH, >Kejm>iił, zamiast zwykłego o.

Po tylnojęzykowych spółgłoskach w przykładach kiełbasa, zgiełk, kiełb, chełpić się, Chełm,1-ózćhełstcić było pierwotne Z twardej tylko połączenie ke, ge zmieniło się w południowej i zachodniej Polsce na ke, ge, być może dopiero w XV wieku. Fo przedmoję-zykowych spółgłoskach rozwinęło się łu, np. dług, długi, tłusty, tłumacz, słup, stpol. słuńce (od końca XV wieku słońney, a po~war- ~~ gowych spółgłoskach też uł lub ol, eł, np. pułk, mółwa (ód XV wieku mowa), Świętopełk. Wyjątkowy jest zapis~~Dulffóta w „Bulli" z r. 1136. We wszystkich tych wyrazach w języku rosyjskim jest normalne ol, w czeskim lu, w serbsko-chorwackim u, np. aIojithh — dlouhy — dug, T^jicmift — tłusty — tust, comme — slunce — sunce, nojnc — pluk — puk.

4. Rozwój polskiego przegłos"

Wkrótce po przestawce prasłowiańskich dwugłosem or, ot, er, et oraz może równocześnie z uproszczeniem zgłoskotwórczych r, f — l, V nastąpiła polska zamiana w prasłowiańskim układzie samogłosek przednich i tylnych, czyli tzw. polski przegłos.j Mianowicie \ samogłoski przednie jn-asłowiańskie: <?,e, ę, f, V wymieniły się na /: \ , odpowiednie tylne:    'g, r, l w położęniu przed twardymi] J/

> pół głoskami przednio j ęzyko wymi: t, d, s, z, n, r, ł.