72 73 (11)

Odczyn fotochemiczny zjawia się w kilka godzin po naświetlaniu (zależnie od czasu naświetlania), nasila się w ciągu 12—24 godzin, a znika drugiego lub trzeciego dnia po naświetlaniu. Pętle wloś-tiiczek skóry są silnie rozszerzone. Przyczyną odczynu są ciała hista-minowe wytworzone w skórze. W skórze powstaje również witamina D2 (przeciwkrzywieża) pod wpływem działania promieni pozafioleto-wych na ergosterole, zawarte w wydzielinie gruczołów łojowych.

Pigmentacja zjawia się po odczynie rumieniowym i rozwija się w ciągu 24 godzin do 3 dni. Może również rozwijać się powoli i stopniowo w dłuższym okresie czasu, jeśli naświetlania słońcem są umiejętnie dozowane.

Pocenie występuje w czasie naświetlania po upływie 15 do 20 minut i zwalnia się nieco w dalszym okresie naświetlania.

Odczyn ogólny

Objawy odczynu ogólnego są następujące: zwiększenie ilości uderzeń tętna, obniżenie ciśnienia krwi, zwolnienie i pogłębienie oddechów, przegrzanie ustroju. Podniesienie ogólnej ciepłoty ciała występuje po naświetlaniach przedłużonych (np. po naświetlaniu całego ciała w ciągu jednej godziny podnosi się ogólna ciepłota ciała o 0,3 do 0,7°C). Objawy odczynu ogólnego ustępują po upływie 15—30 minut po naświetlaniu.

Odczyn nieprawidłowy może wystąpić jako nadmierny (w postaci oparzenia po zbyt dużych dawkach jednorazowych) lub jako uczuleniowy, gdy skóra wykazuje osobniczą nadwrażliwość (fotosensybili-zację).

Wpływ ogólny światła słonecznego na ustrój

Światło słoneczne wywiera działanie bodźcowe na cały ustrój, powoduje wzmożone przyswajanie tlenu, zwiększa przemianę podstawową (rozkład białka, tłuszczów i węglowodanów), pobudza ośrodki krwiotwórcze i wytwarzanie barwnika krwi. Poza tym posiada również silne działanie bakteriobójcze i podnosi ogólną odporność ustroju.

Po serii naświetlań słońcem stwierdza się: zwiększenie procesów utleniania i poziomu tlenu we krwi; w 90% przypadków po 30 dniach naświetlania słońcem zwiększenie ilości czerwonych ciałek krwi (o ok. 700 000) oraz poziomu hemoglobiny; obniżenie poziomu cukru we krwi; zmiany w gospodarce mineralnej ustroju, polegające na zwiększeniu poziomu wapnia i fosforu we krwi oraz na zmniejszeniu demineralizacji (zwłaszcza odwapnień); zwiększenie amplitudy ruchów oddechowych i ogólnej pojemności oddechowej; zwiększenie podstawowej przemiany; wpływ pobudzający na gruczoły wydzielania wewnętrznego (tarczyca, jajnik); zwiększenie procesów wzrostu kości (u osobników młodych). W okresie naświetlań mogą również zaznaczyć się objawy niekorzystne, związane z przedawkowaniem lub jako odczyny ogniskowe. Wymienić tutaj należy: bezsenność, bóle głowy, gorączką, zapaść, podniesienie ciepłoty (u gorączkujących) i odczyny ogniskowe przy współistniejących zakażeniach ogniskowych. Do korzystnych wyników leczniczych uzyskanych po naświetlaniach słonecznych u osobników chorych zalicza się: ogólny wpływ tonizujący, przybytek wagi ciała wskutek zwiększonej asymilacji, poprawę obrazu krwi (zwłaszcza u osobników z anemią wtórną); ustępowanie bólów w schorzeniach układu kostnego i mięśniowego, efekty odczulające, zwiększenie ogólnej odporności obronnej ustroju (skutkiem zwiększenia fagocytozy), działanie resorbu-jące (cofanie się wysięków i nacieków), przyśpieszenie gojenia ran i przetok, zmniejszenie węzłów chłonnych powiększonych skutkiem procesów swoistych (tbc).

NAŚWIETLANIA PROMIENIAMI SŁONECZNYMI

Naświetlania promieniami słonecznymi są zabiegiem bardzo popularnym i szeroko stosowanym. Przeważnie wykonuje się je bez specjalnej kontroli lekarskiej oraz umiejętnego stopniowania, co niejednokrotnie, zwłaszcza gdy istnieją przeciwwskazania, może być niekorzystne dla ustroju.

Kąpiele słoneczne zaczynać należy od krótkotrwałych naświetlań, które w skórze wywołują słaby odczyn rumieniowy.

W warunkach racjonalnie stosowanych naświetlań pod nadzorem lekarskim u osób wrażliwych ustala się tzw. test rumieniowy. Polega on na próbnym naświetlaniu kilku pól o średnicy 2—3 cm. Pierwsze pole otrzymuje 5-minutowe naświetlanie, czas ostatniego wynosi 30 minut, przy zwiększaniu dawek na kolejne pola o 5 minut. Po 24 godzinach ustala się wynik testu. Czas, który wywoła słaby odczyn rumieniowy, przyjmujemy za dawkę początkową do naświetlań całego ciała. Stopniowo zwiększamy co dzień czas naświetlań. Dawka zależna jest od pory roku, dnia, kąta padania promieni i od klimatu.

Dla racjonalnego stosowania naświetlań promieniami słońca urządzone są tzw. solaria. Solaria w zwykłych miejscowościach powinny być oddalone od kominów fabrycznych i domów mieszkalnych, aby miały czyste i przejrzyste powietrze. Solaria urządzone w miejscowościach klimatycznych (w górach, nad morzem, w uzdrowiskach) również powinny znajdować się z dala od pomieszczeń mieszkalnych.

W okresie zimowym leczenie promieniami słońca odbywać się może w solariach z szybami przepuszczającymi promienie słoneczne, lub też dodatkowo wyposażonych w sztuczne źródła światła o emisji zbliżonej do słońca (jak lampy łukowe, Vitalux itp.)

W okresie letnim urządzenie solariów, zaTówno w miejscowościach nizinnych, jak górskich i nadmorskich, nie przedstawia trudności, wymaga bowiem tylko odpowiedniej przestrzeni i niekosztownych urządzeń, jak leżaków, natrysków itp.

73