72 (165)

72

I Dialektologia I ttocjolingwl styka

0    większym zasięgu geograficznym na terenie północnej Wielkopolski i y

1    skończyć na cechach stosunkowo najsłabiej reprezentowanych na tych

Cechy gramatyczne:

Ściągnięte formy zaimków (typ mćgo) występują głównie, jak się %^_f Kaszubach oraz na południe i ewentualnie na południowy wschód od nich (WanLj 7. północną Wielkopolską włącznie"'. Jak pisze Nitsch, najbardziej zachodnie skie dialekty kaszubskie, dziś już wymarłe, miały tylko formy ściągnięte’" Zachom* Pomorze stanowi, według tego uczonego, w obrębie języków zachodmosłowiań?,!^ jeden z dwu niezależnych od siebie ośrodków, które przeprowadziły konickwen^ kontrakcję zaimków (drugim ośrodkiem są Czechy)⁵¹. W związku z tym pozoą^ występowanie (w znacznie mniejszym jednak zakresie niż w tym nieistniejącym^ ośrodku) form ściągniętych w dzisiejszych gwarach północno-zachodniej Polski^ w gwarach kaszubskich i na innych wymienionych wyżej terenach w sąsiedztwa Kaszub)³². Zaznaczyć należy, że np. na Krajnie i w północnej Wielkopolsce mS/Ą spotkać formy ściągnięte nie tylko w gen. i dat. sg. masc. i neutr.³³ i że sprawa wygę, powania form ściągniętych wymaga ponownego rozpatrzenia w oparciu o nowszy i szerszy materiał gwarowy z całej Polski.

Ściągnięta, enklityczna forma celownika zaimka zwrotnego so (*sobie) znanajeg na Kaszubach, na północnym Kociewiu, na Tucholszczyźnic, na Krajnie (nie zanotowałem jej w krajniackich gwarach nadnoteckich, jakkolwiek nie jest wykluczone, że tam występuje) i w północnej Wielkopolsce (np. so || sobe - Lubasz koło Czarnkowa. dej so ino połejeć - Drawski Młyn [Wieleńskie], a także - według Tomaszewskiego - w Łopicnnie)³⁴.

Wymowa typu ćii ‘kij’, noty ‘nogi’ (uwzględniam tu jedynie zasięg południowy, nie wchodząc w sprawę kierunków rozszerzania się tej właściwości językowej)” łączy, jak wiadomo, Kaszuby i Słowińszczyznę z Borami Tucholskimi i Krajną dochodząc

²⁹    Zob. K. N i t s c h, Przyczynki do charakterystyki polskich czechizmów, przedruk w: Wybór pst polonistycznych, 1.1. Wrocław 1954, s. 221 i 223.

³⁰    Ibidem, i. 221.

"Ibidem, s. 223.

ⁿ Ibidem, s. 221,223.

⁵³ Por. Ibidem, s. 221. Por. też w związku z tym L. Zabrocki, Gwara Borów Tucholskich opat. f. III.

³⁴ Zob. m.in, F. L o r e n t z, Gramatyka pomorska, t. HI. Wrocław-Warszawa-Kraków 1962.1916 •917; K. Nitsch, Dialekty polskie Prus Zachodnich, cz. 1, op.cit. s. 136; Z. Zagórski, Szbcfuay wsi Polczyno. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Filologia"nr I. Pozna 1957, s. 93; L. Z a b r o c k i, op.cit., s. 110; A. Tomaszewski. Gwara Łopiema i okolicy wpibtsĘM Wielkopolsce, op.cit., s. 72; A. Obrębska. Niektóre wyrównania w dzisiejszej odmianie MJitłiw polskich. „Prace Filologiczne" XV, cz. 2. Warszawa 1931, s. 339.

³³ Np. Z, S t i c b c r (Zmiany w fonetyce Jastarni w ostatnim stuleciu „Język Polski" XXXIV. ItH s. 251) pisze: „Natomiast afrykatyzacja k £ rozszerzyła się chyba na gwary bylackic jako Jił|.f mną fonetycznej idąca od południa. Fala ta nie zdążyła objąć już gwar wschodniej części Kabelków u powues lęborskim, które, jak wynika z tekstów Lorentza, do ostatnich czasów swego istnienia miały zacboww niezmienione Kg. Dotarła ona natomiaat do dalej na zachód wysuniętych, il/iś jui całkowicie wymsrtwfc