K �jna DIALEKTY POLSKIE762

się J i l w jedną głoskę, która rozłożona została na lii, hi: diuk, dlouhy, tłusty, slunee, (Hun, £luc, Ruty, Runa, Mule, khizky, cMum, mlum, mluriti, pilik.

We wczesnym więc okresie wyodrębniania się zaebodniosłowiańskich grup językowych dialekty zachodnio- i środkowolechickie przeciwstawiały się konsekwentnie przeprowadzoną labiowelaryzacją J (1 I) pozostałym dialektom, w których proces labiowelaryzacji nie objął f po wargowej (dialekty czeskie) lub tylko po wargowej, a przed inną niż przedniojęzy-kowa twarda (dialekty łużyckie i wschodniolechickie). W tych pozycjach utrzymało się odrębne przednie J, które później dało inne kontynuanty niż l 7. I i zlabiowelaryzowanego

Ogólna tendencja do uwargowienia i przesunięcia ku tyłowi artykulacji l pod wpływem sprzyjających labioweluryzacji spółgłosek była jedną z pierwszych i najważniejszą innowacją lechickiego ugrupowania dialektów'. Do dalszych zaliczymy:

4. Zmiękczenie spółgłosek przez spółgłoski przednie. Musiało ono nastąpić po labiowelaryzacji *telt i [, które nie zmiękczyło wskutek tego poprzedniej spółgłoski nie tylko w polskim typie dolgb dh/b, ale nawet w wełna. pełny (mazowieckie ćolna, motta, można tłumaczyć wyrównaniami, zob. s. 71). Proces zmiękczenia spółgłosek dokonał się przed welaryzacją *fT, ponieważ miękkość spółgłoski poprzedzającej f utrzymała się na części terytoriów leciutkich nawet wówczas, gdy */7^T^y i następnie w ar (zob. niżej). Poprzedzał on także przegłos *$, ę, e (zob. s. 75). Po dokonaniu się tej zmiany spółgłoski nie uległyby palatalizacji przed a, o, o powstałymi z *£, ę, eT.

5. Welaryzacja f. Xieeo później niż labiowelaryzaeja 7 — bo po zmiękczeniu spółgłosek przez głoski przednie — ale jeszcze przed rozłożeniem sonantów na grupy złożone z samogłoski i spółgłoski, dokonało się w dialektach lcchickich i serbołnżyckich (zoh. m. XI) cofnięcie artykulacji f przed sprzyjającymi welaryzaeji i/lub Iabializaeji spółgłoskami przednio-językowymi twardymi, co doprowadziło do przejścia fT r. Dzięki temu ustaliły się z czasem jednakowe kontynuanty na miejscu f i fT w juzeci-wieństwie do odrębnych kontynuantów na miejscu nie zwelaryzowanego f przed miękkimi, wargowymi i tylnojęzykowymi, por. np. połab.: t’ords, bord^lii, żorfiii, corns, armado, ciforto, zamorto jak gornok, borz(9), gorsh, rojsmorłedt. — ale nary, parstHn, varbo, sarp, marzną; kaszub.: cćardi, cńardo, cćardnóc, ćóarti, 6ćoro, samar, mafnne, jar, objada, pojarłi, re-jartd. car jak garbie są, garnie, gardło, karmie, garjel, gdr.se, barzo — ale ćóerc, cćerjec; ogpol.: twardy, czwarty, czworo, umarł, marznąć, darł, podarty, tarł jak garbić się, garnek, bardzo, learmić, gardło, garść, także kurczyć, gurbić się, turkot, burczeć, kurp, purchawka, myrdać, tyrpać, styrczeć, tyrkotać, storczyk, szorstki, korczale, portki — ale wierzch, wierzba, pierścień, sierp, ćwierć,