K �jna DIALEKTY POLSKIE778

ewolucji wokalicznego systemu przedstawia tablica IV na s. 87. W niektórych jednak wypadkach innowacje zdołały się rozprzestrzenić tylko na części obszarów później polskich i te właściwości nazwiemy polskimi cechami dialektalnymi na równi z ograniczonymi terytorialnie innowacjami wytworzonymi później — po wyodrębnieniu się polskiego zespołu e1 nicznego.

W kolejnych paragrafach tego rozdziała omówimy najważniejsze z dia-lektalnych innowacji fonetyezno-fonologicznych i gramatycznych. Zaczniemy od właściwości, które wytworzywszy się w okresie najdawniejszym różnicowały polskie terytorium językowe od początku jego formowania się i częściowo różnicują je jeszcze do dziś (§§1—5). Następnie przedstawimy dokonujące się w późniejszych czasach procesy różnicowania się: spółgłosek i grup spółgłoskowych (§§ 6 — 33), samogłosek (§§ 31 —67) oraz wybranych właściwości morfologicznych (§§ 68—79) i fleksyjno-składnio-wych (§§ 80—100). Wykaz tych innowacji zawiera umieszczony na początku spis treści oraz na końcu indeks (s. 276).

Zgodnie z założeniami pracy prawie wszystkie z poruszanych zagadnień (z wyjątkiem może § 7, 27 —29, 37) dotyczą systemu języka pojmowanego jako regularny, stały i obowiązujący w danym czasie oraz realizowany w nieograniczonej ilości wyrazów poszczególnych kategorii układ elementów językowych (głosek, cząstek słowotwórczych, końcówek, form wyrazów w zdaniu). Nie poruszamy tu wielu zbyt mało dotąd zbadanych innowacji słowotwórczych i składniowych, ani trudnych do ujęcia w jakiś wyraźny system zróżnicowań gwarowych w zakresie zasobu słownictwa.

§1. Labiowelaryzacja psł. *teU (^ tolt)

Wcześniejszy od metatezy proces labiowelaryzacji zamykającego sylabę l w psł. grupie *tdt, którego zaokrąglenie warg i cofnięcie języka udzieliły się poprzedniej samogłosce, powodując przejście *telt^telt^tółt^>-lott (LSpł 219 —230) objął konsekwentnie dialekty zachodnio- i środkowo-lechickie (zob. s. 65), czyli obszary leżące na północ od linii Magdeburg — Berlin — Bydgoszcz — Gdańsk. Ten proces przejścia *łelt ^ tolt zarówno po 6 & i jak i po innych spółgłoskach dokonał się przód okresem powstawania naszego państwa i początkiem formowania się w obrębie niego grupy dialektów polskich. Konsekwencją i świadectwem tego upodobnienia i spłynięcia się psł. jest fakt ustalenia się takiego samego

kontynuant.u na miejscu obu tych grup w dochowanym do XVIII wieku dialekcie Drzewian zalabskich. który miał Id zarówno w typie gl&w (*gol-va) jak i w młaki (*nwlka), zob. s. 65.

Podobny choć mniej konsekwentny stan dawnego rozwoju *telt utrzymuje się w dialekcie kaszubskim i na przyległych terenach gwar tuchol-