K �jna DIALEKTY POLSKIE78944

142

w gwarach kaszubskich samogłoską g, która rozbijała grupy spółgłoskowe typu brvd, brnąc na ber-vd, ber-nęc lub bri-vd, bre-nąc.

Tendencja (lo usuwania uciążliwych w toku komunikacji grup spółgłoskowych przez wstawienie wtórnej samogłoski musiała mieć szersze zasięgi i nią można częściowo tłumaczyć pojawienie się wtórnego e ruchomego w wielu wyrazach ogólnopolskich (ogień, węzeł, węgiel, braterski, piosenka itd.) oraz gwarowych (raier, Peter itd.). Niewątpliwie z tą tendencją wiąże się rozbicie grup sr- w syroka ^ sroka, które spotykamy przy ujściu Pilicy i Wieprza, zob. Dej 368. Ta chyba postać wyrazu pospolitego stała się podstawą utworzenia nazw: miasta Serock oraz kilku wsi leżących w pn.-wschodniej Polsce: Serock świecki, lubart., Seroczki aleks., Seroczyn siedl.. ostro!., sokoŁ, Seroczynek sokoł., Seraki Iow., soch., Żuromin., Serokomla Ink. (zob. SM).

Podobnie chyba przedstawia się sprawa rozbicia grupy sr- przez wtórnie wstawione i w wyrazach Uroda, iirodek 'środa’, ale nie mamy danych o zakresie i zasięgach tej innowacji.

§ 31. Rozwój i kontynuanty psi. nagłosowej grupy *ji>-

Przejście psi. *jb- w *ji- nie na całym terytorium słowiańskim zostało przeprowadzone konsekwentnie, a w niektórych dialektach być może w ogóle się nie dokonało. Powstałe na skutek tego oboczności *ji- || jb-stały się podstawą tego, że w pewnych, trudnych zresztą do określenia pozycjach czy wyrazach obok i- ^ *ji- występowała grupa głoskowa jo-, w której mogło później dojść w odpowiednich warunkach do zaniku względnie do wokalizacji 6 i następnie do różnego typu wyrównań. Jak dawna oboczność eka (^L dbska), desk (^ doskę) doprowadziła do ustalenia się deska, desek, tak samo *jbgola, jeśli przeszło w jiybla, dała igła, ale nie wymienione w ji- nagłosowe jpgyla, gen. pl. jąg^ly, dało jegła || geł, podobnie *jbstbba, jeśli przeszło w jisloba, dało istba , izba, ale gdy pozostało jako jhsthba, gen. pl. jystob-y ^ jestba, zdeb, Istebna-, *jbskbra ^jis-kora ^ iskra, ale jbskęra. jbskęrę ^ jeskra, skier.

Brakiem wymiany nagłosowego *jb- w ji- ^ i-, przynajmniej w niektórych wyrazach, musiały się wyróżniać spośród zachodniosłowiańskich dialekty leżące na zachód od schematycznej linii 2 LA (ujście Morawy do Duna ju — źródła Wisły — ujście Wisły). Wskazywałyby na to takie fakty, jak zachowanie i wokalizaeja b w pewnych wyrazach dokonana w dialekcie Drzewian załabskich zgodnie z normalnym dla tego dialektu rozwojem b: jdgh, jdkrs, jazbs (*jbgla, jbkra, jbsthba), por. LSpłPoł 60, oraz utrzymywanie się dłuż. gła, jegła, na wschodzie jogla, głnż. jebią (Sel 231), czes. jehla, jak też zachowanie resztek tego archaizmu w zachodnich gwarach polskich, a mianowicie: a) występowanie postaci {egna- na Śląsku