K �jna DIALEKTY POLSKIE782

92

Z i l ustalały się yr późniejszym nieco okresie rozkładania sonantów na samogłoskowo-spółgłoskowe grupy.

Zachodnio- i środkowolechiekie konsekwentne zmieszanie 7 {7 oraz przejście tak powstałego 1 w oZ i ewentualnie dalej w au omówiliśmy w poprzednim paragrafie. Zasięgi tego procesu (1A) oraz obszar do dziś zachowanych jego rezultatów (IB) zaznaczamy na mapie 1. W pozostałych dialektach polskich rozłożenie zgłoskotwórczych l na grupy głoskowe dokonało się odmiennie, ponieważ częściowo utrzymane tu miękkie 7 zostało zastąpione przez inne sekwencje niż twarde i stwardniałe / (zoh. g 8). Poza tym nie na całym obszarze jwzakaszubskim rozwój ten był jednolity.

W dialekcie mazowieckim nie stwardniałe, więc miękezące poprzednią spółgłoskę 7 w pozycji po wargowej, a przed miękkimi, wargowymi i tylnojęzykowymi (PIT'PK) -wymieniło się w grupę 'el, dochowaną częściowo do dziś w formach ihelli, pełli (Dej 232, 233, MAGP 330, 331) oraz vyvelga (Nit IV 361) 1C. (Za mazowizm chyba trzeba poczytywać formę popyel-■nycz z Listu miłosnego z 1450). Ten typ kontynuantu psł. f, czyli 'el po miękkiej wargowej mógł być częściowo przeniesiony — zwłaszcza na skutek tendencji do wyrównywania różnopostaciowych tematów — do tematów zakończonych na twardą: mdlą, pełła, zob. Dej 230, 231, a nawet mogła oddziałać na zmiękczenie spółgłoski przed ol (-śźLI), które było znacznie częstszym niż w dialektach małopolskim i wielkopolskim kon-tynnantem na Mazowszu i ziemiach przyległych (Łęczyckie, Kujawy*, ziemia chełmińsko-dobrzyńska), skoro przed XV wiekiem notowano tu nazwy miejscowe także w postaci *S'tołpsJco, Połtowsko, Ckóhn, a nawet wyraz pospolity polnió (zob. s. 70). Można przypuszczać, że w zasięgu 10 i ID — podobnie jak w dialektach łużyckich (zob. s. 69) — miękkie l przeszło w ł i razom z pierwotnie twardym Z dało ol nie tylko w* typach stolp, dołgi, Holno, xolm, molwa, ale też po wargowej przed x>rzeduiojęzykową twardą w formach typu *tcolna, * polny, *mołł, *poll, w których następnie przed oZ wtórnie ustaliła się miękkość spółgłoski wargowej na skutek kontaminacji czy częściowych wyrównań w obrębie różnopostacio-wych tematów typu *volna: delńe = dolna, rolfie; *mołła: ihelli ^ mdła jak ifielli, zob. s. 71.

Wtórne zmiękczenie spółgłosek przed ol^l^PII zaznaczyło się dość wcześnie, por. piolny z Historii Aleksandra 1510, i mogła ekspandować z Mazowsza na obszary pomorskie, skoro w kaszubskich drukach Krofeja z 158G wystąpiły ubocznie formy piolen, piolna, piolny, zupialne. a w dzisiejszycli gwarach tego dialektu spotykamy tiijuna, midytiiu (Nit IV 350). Wielkopolską postać typu vyvolga można tłumaczyć popartym tendencją do rozszerzania iL na cL wyrównaniem w typach *vtlńe : oeł-na i następnie wymianą ustalonej w ten sposób grupy 'el na 'ol (z analo-