7 formy sprawstwa i współsprawstwo

celu, aby następnie skierować przeciwko niej postępowanie karne. Taki prowokator odpowiada ,jak za podżeganie”, bez możliwości stosowania złagodzeń odpowiedzialności, o których mowa w art. 22 k.k.

Według art. 18 § 1 k.k.: „Odpowiada za sprawstwo nie tylko ten, kto wykonuje czyn zabroniony sam lub wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, ale także ten, kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę lub wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleca jej wykonanie takiego czynu”. Na tle tej regulacji można wyodrębnić cztery formy sprawstwa:

—    sprawstwo indywidualne wykonawcze,

—    współsprawstwo,

—    sprawstwo kierownicze,

—    sprawstwo przez polecenie wydane osobie uzależnionej.

Sprawstwem indywidualnym wykonawczym jest zrealizowanie znamion czynu zabronionego przez pojedynczego spraw^rcę. Sprawcą kierowniczym natomiast jest osoba kierująca realizacją czynu zabronionego przez inną osobę lub osoby, tzn. ten, kto ma możliwość faktycznego panowania nad przebiegiem bezprawnej akcji (od jego decyzji zależ)' rozpoczęcie, prowadzenie, a ew entualnie także zmiana lub przerwanie całej bezprawnej akcji). Ostatnia, czwarta forma sprawstwa, dodana w k.k. z 1997 r. (której poprzedni kodeks nic przewidywał), uwzględnia rolę szefa grupy przestępczej, który, wykorzystując uzależnienie od siebie innych osób, wydaje im wiążące polecenia, nic „fatygując się” kierowaniem wykonania poleconego czynu.

Jeżeli chodzi o współsprawstwo, to polega ono na współdziałaniu dwóch łub więcej osób na podstawie porozumienia, którego treścią jest wspólne popełnienie czynu zabronionego. Porozumienie musi nastąpić przed lub w trakcie realizacji czynu zabronionego; jego forma jest dowolna, może ono być wyraźne lub dorozumiane. Istotne jest tylko to, aby miała miejsce akceptacja wspólnego popełnienia przestępstwa i związany z tym podział ról.

Ponieważ współsprawstwo polega na wspólnym popełnieniu czynu zabronionego, poszczególni współsprawcy ponoszą odpowiedzialność za całość uzgodnionej akcji przestępnej, a nic tylko za te jej części, które własnym działaniem zrealizowali. Klamrą spinającą odpowiedzialność współsprawców'jest uzgodnione wspólnie przestępstw'0, toteż współsprawcy nie ponoszą odpowiedzialności za eksces jednego z uczestników (np. gdy uzgodniono wspólne popełnienie kradzieży z włamaniem, a jeden ze współsprawców' dopuścił się rozboju).

Konstrukcja współspraw'stw'a występuje także jako współsprawstwo konieczne w przepisach „Części szczególnej” prawa karnego. Przykładem może być zgwałcenie polegające na „działaniu wspólnie z inną osobą” (art. 197 § 3 k.k.).