7

lis Stanisław Murek

Istotą kontraktu klasycznego jest precyzyjne określenie warunków umownych między stronami. Klasyczny kontrakt wyklucza elastyczność i znacznie ogranicza swobodę przepływu informacji, aby nie była wykorzystana niezgodnie z zawartym kontraktem.

Kontrakt relatywny określany jest przez prawników „kontraktem dorozumianym, przez ekonomistów określany jest jako umowa domniemana, a przez socjologów jako stosunek zaufania.

Wszystkie te nazwy wskazują na ważne cechy takich układów. Sposób wy* muszania uzgodniony jest między samymi stronami, bez udziału sądów. Warun* ki nawiązywania stosunków nie są spisane, a często nie da się ich precyzyjnie sformułować - stąd określenie umowa domniemana. Stosunki zależą od wzajemnego zaufania i w potocznym rozumieniu nie są w ogóle kontraktem”¹³.

Kontrakty relatywne charakteryzują się pewnymi cechami:

•    teoretycznie opierają się na podstawach prawnych, praktycznie wykraczają poza te ramy;

•    o ich trwałości decyduje wzajemne zaufanie i przestrzeganie etyki współdziałania, wynikającej z niepisanych reguł, milczących porozumień i wspólnoty celów;

•    dopuszczają i zachęcają do elastyczności działania;

•    dopuszczają swobodny przepływ informacji, który jest warunkiem uzyskiwania korzyści;

•    utrudniają zawieranie kontraktów przez nierównych partnerów;

•    reprezentują wysoki poziom reputacji, ułatwiają zawarcie kontraktu przez podmioty;

•    ułatwiają uzyskiwanie krótkookresowych korzyści w wyniku nieprzestrzegania warunków i zasad etycznych.

Przyjęta na etapie negocjacji i realizacji współpracy filozofia „hodowcy” sprzyja zawieraniu kontraktów relatywnych. Warunki współczesnej gospodarki będą wymuszały coraz szerszy zakres kontraktów relatywnych. Mogą one przyczynić się do uzyskania przewagi konkurencyjnej przez podmioty gospodarcze, realizujące tę formę współpracy.

W praktyce gospodarczej występuje bardzo wiele różnorodnych form współpracy między przedsiębiorstwami. Można tu wymienić, zaczynając od najstarszej formy, tj. wymiany rynkowej, a kończąc na współczesnych i przyszłościowych takich jak: kooperacji tradycyjnej i wirtualnej¹⁴, licencjonowania franchi-singu, leasingu, spółek joint venture, konsorcjum i innych. Spółki typu joint

13

Tamże, s. 86.

Por. A.M. Zarzycka: Przyszłościowa forma kooperacji. Koncepcja przedsiębiorstwa wirtualnego na przykładzie firm szwajcarskich i niemieckich. Przegląd Organizacji 1999, nr 1, s. 21 -23.

ftiluri', kooperacja ora/ konsorcjum, stanowią podstawowe rodzaje aliansów milt-gicznych.

h Insyfikacja współpracy między przedsiębiorstwami według omawianego . \ ici inni umów jednorazowych i długoterminowych (klasycznych i relatyw-. li) nie jest jednoznaczna i zależy od konkretnych uzgodnień określających ii nitki współpracy. Sprawne funkcjonowanie przedsiębiorstwa wymusza za-Hmnie umów długoterminowych zarówno z dostawcami, jak również dystry-i iilnrnini. W praktyce występują umowy jednorazowe i długoterminowe. Jako ,i skład można podać, że dostawy zaopatrzeniowe mogą mieć formę obu iiilńw. Na zasadach umowy jednorazowej przedsiębiorstwo może zaopatrywać i_v np.: w wyposażenie biurowe, standardowe części zamienne, zakupy paliwa In samochodów będących w trasie itp.

Zakup paliwa do samochodów może być realizowany również w formie niliowy długoterminowej, jeśli np. przedsiębiorstwo posiada własną stację pa-Tradycyjnymi umowami długoterminowymi są umowy z dostawcami i dys-" , futorami, umowy dzierżawy, kooperacji, franchisingu, leasingu, licencjono-,nlia i inne. Umowy relatywne nie są tak często zawierane, jak umowy trady-jnc. Kooperacja wirtualna oraz spółki typu joint venture będą w przyszłości |ni‘i/crzały zakres tej formy współpracy.

Innym z kryterium klasyfikacji współpracy między przedsiębiorstwami jest i "operacja i koncentracja jako dwie główne grupy form połączeń przedsiębiorstw¹⁵. Formy współdziałania gospodarczego przedsiębiorstw według powyż-«l«go kryterium przedstawia rysunek 4.4.

I). Faulkner i C. Bowman formy porozumień o współpracy dzielą na jedno-nonne i wielostronne. Do porozumień jednostronnych zaliczają te, które cha-' ikteryzują się minimalną wzajemną zależnością partnerów od siebie. Jako ri/ykład umów jednostronnych można wymienić szkolenia, umowy z dostawcą, fhmschising, licencjonowanie patentów, doradztwo rynkowe. Zwykła relacja między partnerami ma charakter czysto finansowy. Do porozumień dwustronnych zaliczone zostały alianse strategiczne. Charakteryzują się one większą współzależnością partnerów niż to ma miejsce w przypadku umów jednostronnych¹⁶. Alianse strategiczne grupowane są według trzech kryteriów, które okre-ilają ich charakter, formę oraz przynależność¹⁷:

•    zogniskowany - kompleksowy,

•    joint venture - kooperacja,

•    tylko dwóch partnerów - konsorcjum.

Współdziałanie gospodarcze przedsiębiorstw, praca zbiorowa pod red. J. Lichtarskiego, PWE, Warszawa 1992, s. 30.

I). Faulkner, C. Bowman: Strategie konkurencji. Wydawnictwo Gebethner & Ska, Warszawa 1996, s. 119.

" Tamże, s. 129.