7 (1426)

KOMUNIKOWANIE SPOŁECZNE 45

wała zmianę działania nadawcy. Sprzężenie zwrotne, by użyć cybernetycznego terminu, nie oznacza dwukierunkowego komunikowania. Zresztą założenie dwukierunkowości transmisji zakłada w istocie dwa odrębne akty komunikowania, gdyż trudno przyjąć, iż są one jednoczesne. Jeśli tak, to nie ma podstaw, aby nie dopuścić możliwości ich czasowej separacji, co z kolei doprowadza do pojęcia jednokierunkowego komunikowania. Stanowisko to nie utożsamia jednokierunkowości przekazu z biernością odbiorcy, a przeciwnie - dopuszcza istnienie selektywnej recepcji przekazu oraz wpływu reakcji odbiorców na działanie nadawcy.

1.2.5. PERSWAZYJNOŚĆ KOMUNIKOWANIA

Wielu badaczy komunikowania, zwłaszcza psychologowie społeczni (Hovland, Hartleyowie, Kelley), włącza cechę „perswazyjności" do definicji komunikowania, utożsamiając wszelkie komunikowanie z perswazją. I to ujęcie nie wydaje się słuszne. Oczywiście każdy akt komunikowania zakłada staranie nadawcy przekazania pewnych treści, a tym samym, takie oddziaływanie na odbiorcę, aby te treści zrozumiał i zaakceptował; nie jest to jednak równoznaczne z intenqą wpływu na jego opinie, postawy lub działania [Fauconnier, 1975: 231]. Wiele przekazów jest skierowanych do wszystkich, którzy ich potrzebują, a ich intencją jest zaspokojenie potrzeb informacyjnych odbiorcy (np. wiadomości o pogodzie, informacje encyklopedyczne itp.). Rzecz jasna, z punktu widzenia systemu komunikowania mają one określony ceł, ale nie jest nim perswazja (propaganda), lecz zaspokajanie informacyjnych potrzeb odbiorcy.

1.3. KOMUNIKOWANIE JAKO TERMIN PODSTAWOWY

Przegląd definicji i głównych punktów spornych nie powinien prowadzić do przekonania, że termin ten jest zbyt różnorodnie pojmowany, aby był użyteczny jako pojęcie podstawowe. Niezależnie bowiem od dyskusji terminologicznych i oporów, z jakimi się niekiedy jeszcze spotyka, jest on coraz częściej używany i to przez badaczy o odmiennych orientacjach naukowych. To prawda, że na jego rozumieniu zaważyła definicja przedstawiona w 1909 roku przez Cooleya [1909: 147] w jego studium Humań Organization, przepojonym idealistyczną koncepcją braterstwa i sprawiedliwości w stosunkach między ludźmi:

Przez komunikowanie rozumiemy tutaj mechanizm, dzięki któremu ludzkie stosunki mogą istnieć i rozwijać się, tj. wszystkie symbole umysłu, łącznie ze środkami przekazywania ich w przestrzeni i zachowania w czasie. Obejmuje ono wyraz twarzy, postawę i gestykulację, tony głosu, słowa, pismo, druk, koleje żelazne, telegrafy, telefony, oraz to, co jeszcze może być osiągnięciem w podboju przestrzeni i czasu.

Stopniowo jednak pojęcie komunikowania stawało się coraz precyzyjniejsze, oddzielając środki transportu (koleje żelazne) od środków komunikowania treści symbolicznych. Stopniowo też odchodzono od pojęcia komuniko-