7 (652)

naśladowania. Chrześcijaństwo w znacznym stopniu rozwinęło od-dział)wame wychowawcze, stwarzając narody, kulturę europejską, szkolnictwo i uniwersytety, przenikając całość życia społecznego ideą religijną Dopiero w XVI wieku protestantyzm od funkcji religijnej wychowania oddzielił jego funkcję moralną, która niezależnie od wyznania dążyła do urabiania postaw etycznych u ludzi („imperatyw kategoryczny" sumienia u Kanta), a te z kolei desakralizując się miały wpływ na kształtowanie się późniejszej etyki laickiej. Wreszcie w XIX wieku klasowe społeczeństwo odłączyło od wychowania moralnego funkcję społeczną, aby szkoła wychowywała masy w duchu lojalności państwowej t zapobiegała rewolucjom.

Nowoczesna nauka rozpoznała jeszcze głębsze funkcje wychowawcze. do których należą: a) znaczenie techniczne wychowania w zakresie przygotowania do pracy produkcyjnej, politechnizacji i kształcenia zawodowego, by przez pedagogikę pracy¹ móc szybciej rozwijać cywilizację techniczną; b) znaczenie kulturotwórcze, polegające na tym, że przez wychowanie, kształcenie i szkoły me tylko następuje przekazanie dorobku kultury następnym pokoleniom, ale osiąga swój rozwój uzdolnień twórczych w różnych dziedzinach kultury; c) znaczenie biologiczne, odkryte przez medycynę, ponieważ złe wychowanie w najwcześniejszym dzieciństwie odbija się na sunie zdrowia i powoduje nerwice, d) znaczenie psychologiczne, dzięki czemu można w szkole i w procesie wychowania ćwiczyć myślenie, inteligencję, rozwijać wolę, uczucia, wyobraźnię, kształtować zainteresowania i uzdolnienia, np. muzyczne lub plastyczne; e) znaczenie patriotyczne w wychowaniu ducha miłości Ojczyzny, co po raz pierwszy w Polsce doceniła Komisja Edukacji Narodowej ^ 1773— 1794) a współcześnie realizowane jest w każdym wojsku przez specjalnych oficerów wychowawczych, f; znaczenie ekonomiczne dla wyrobienia w społeczeństwie zmysłu oszczędności, gospodarność, wyższej wydajności pracy, rozwijanych przez nowoczesną pedagogikę gospodarczą²; g) wreszcie znaczenie polityczne,

gdyż przez odpowiednie wychowanie narodu można go nastawić na agresję w stosunku do innych i imperializm lub też doprowadzić do pokojowego współżycia międzynarodowego.

Tc liczne funkcje współczesnego wychowania dowodzą olbrzymiego znaczeniu, jakie posiada i tłumaczą zjawiska jego upowszechniania. Jednakże sekret masowego uznania dla wysiłków wychowawczych wynika nic z poszczególnych zastosowań, lecz z scałkowama wszystkich znaczeń w rozwoju człowieka Wychowanie współczesne zmierza bowiem do wszechstronnego rozwoju ludzi, w czym jest niczym niezastąpionym narzędziem i jedyną drogą. Wszystko, co człowiek wewnętrznie posiada, powstaje jako dzieło wychowania. Tak więc rozwój mowy i świadomości, wiedza i umiejętność zawodowa, światopogląd i religijność, uspołecznienie i patriotyzm, zasady moralne i ludzkie postępowanie musi być przynajmniej w swoich początkach wypielęgnowane przez staranne wychowanie, kształcenie i szkolenie. W ten sposób wychowanie przez wszechstronny rozwój przyczynia się do zapewnienia maksymalnych warunków uszczęśliwienia jednostek ludzkich, dając im wykształcenie i przygotowanie życiowe, rozumienie świata i życia, zadowolenie z pracy i miłości wzajemnej, radość kulturalnego spędzania wolnego czasu, a nawet zadatek wiecznego szczęścia. ²

1

R Burger. Arbetupadagogik. Lapng 1923, T Nowacki, Szkoła a postęp techniczny. Warszawa 1961, W Szczerba, O wydumaniu przrz pracę. Waisaiwa 1961; S. Kunowski, Problemy pedagogiki prac >, „Ateneum Kapłańskie” 1962 nr 322 s 147-158; 1 Szaniawski, Humanizacja pracy a funkcja społeczno szkoły Wart/a»a 1962, T. Nowacki, Wychowanie przez proce Warszawa 1966

⁷ E Dąbrowski. Pedagogika gospodarcza. „Zeszyty Naukowe SGPiS" 1959 nr 15;A, porsche!, Einfuhrung m dłe Wlruduz/iipadagogik. Berlin 1960

2

Społeczne znaczenie wychowania

Bardziej aniżeli młodzi ludzie doceniają wartość wychowania narody i społeczeństwa Między największymi potęgami świata rozgrywa się wyścig w dziedzinie opanowania kosmosu, rozwoju techniki, elektroniki, cybernetyki dla zautomatyzowania procesów produkcyjnych. W tym współzawodnictwie decyduje wyższy poziom wykształcenia społeczeństwa, większa efektywność kształcenia inżynierów i naukowców, ilość zdobytych nagród Nobla, upowszechnienie oświaty i szlachetność idei wychowawczych. Wychowanie więc współczesne przez szczęście jednostek w wyższym jeszcze stopniu stwarza szczęście narodów, które dzięki temu stają się mądrzejsze, szlachetniejsze, zwarte i silniejsze, bardziej przygotowane na niespodzianki historii Stąd też i Polska dąży do lego, by być „krajem ludzi kształcących się”.

Współczesne więc społeczne znaczenie wychowania powoduje to, że wyrasta ono na naczelny problem epoki W związku z tym państwo jako