80

nym, które odbywa się przy udziale głównie dolnych partii klatki piersiowej; trzecim sposobem jest oddychanie pełne, tzn. brzuszno-piersiowe. Sposób oddychania zależy w dużym stopniu od głębokości oddechów oraz od pozycji ciała: oddychanie brzuszne odbywa się w pozycji leżącej spontanicznie, natomiast w czasie bardzo głośnego mówienia i krzyku oddychamy całą klatką piersiową.

Oddychanie w czasie mówienia różni się od oddychania w czasie spoczynku:

w czasie spoczynku oddychamy przez nos;

wdech i wydech mają prawie jednakową długość, wdech jest nieco krótszy niż wydech;

zużycie powietrza jest małe, około 0,5 litra przy jednorazowym wdechu;

oddychamy automatycznie;

w czasie mówienia (śpiewu)

oddychamy przez usta (w czasie wymawiania głosek nosowych powietrze wydostaje się także przez nos), ponieważ ustami można szybciej wciągnąć dużą ilość powietrza;

wdech jest krótki, wy dech — znacznie dłuższy;

zużycie powietrza jest duże, około 1 do 2 litrów;

wdechy są podporządkowane tekstowi, tzn. wykonywane są w miejscach, na które pozwala sens zdania.

Całkowita pojemność płuc dorosłego mężczyzny wynosi 4,5—5 litrów powietrza, ale przy najgłębszym wydechu wydostaje się z płuc tylko 3,5 litra powietrza, pozostałe 1,5 litra stanowi powietrze zalegające. W czasie spoczynku przy każdym wdechu pobieramy i wydalamy zaledwie 0,5 litra powietrza. W czasie mówienia zużywamy jeszcze 1,5 litra powietrza uzupełniającego. Ilość powietrza zapasowego wynosi

Ryc. 13. Stosunek ilościowy powietrza oddechowego, uzupełniającego, zapasowego i zalegającego (schemat).

pojemność życiowa 3500 ml

pojemność całkowita płuc -4500 mł

1,5 litra i korzystamy z niego przy dużych wysiłkach fizycznych. Pojemność płuc jest mniejsza u kobiet.

Metody badania. Ilość powietrza wydychanego, czyli pojemność płuc, można zmierzyć za pomocą spirometru. Sprawność aparatu oddechowego można obserwować na ekranie aparatu rentgenowskiego. Urządzeniem rejestrującym w formie linii krzywej ruchy oddechowe oraz zmiany ciśnienia powietrza wydechowego jest pneumograf. Krzywa osób z zaburzeniami oddychania różni się od krzywej normalnej. Uzyskane krzywe pozwalają śledzić stopień zaburzeń oddechowych, występujących w czasie mówienia u osób jąkających się, u dysartryków, afatyków, głuchych itp.

FONACJA¹⁰

Z tchawicy powietrze przechodzi do krtani (\larynx). Dolna część krtani łączy się z tchawicą, górna — z jamą gardłową. Krtań zbudowana jest z chrząstek, mięśni i wiązadeł.

¹⁰ Czyli wytwarzanie głosu przez człowieka.

6 — Logopedia 81