81 (154)

M

I

I

f

160    Adam Kraj czy k

kowanego - sferoidalnego (kulkowego). Obecnie coraz częściej wprowadza się piątą postać grafitu, zwanego - weimikularnym, który jest pośrednią formą wydzieleń pomiędzy grafitem płatkowym i sfcroidalnym.

Grafit nie wykazuje prawie właściwości mecharicznych i dlatego jego kształt, ilość i sposób rozmieszczenia w osnowie metalowej ma zasadniczy wpływ na właściwości żeliwa. Wydzielenia grafitu można traktować jako nieciągłości materiałowe, zmniejszające przekrój rzeczywisty materiału. Najbardziej niekorzystne, ze względu na właściwości mechaniczne, są wydzielenia grafitu płatkowego niemodyfikowanego, którego estre zakończenia, stykające się z metalową osnową żeliwa, są strukturalnymi karbami (koncentratory naprężeń). Na szlifach nietrawionych wydzielenia takie wyglądają jak powyginane, czarne, długie pasemka o szpiczastych zakończeniach - rys. 11.3. W rzeczywistości obraz przestrzenny tych wydzieleń przypomina zdeformowane śruby okrętowe lub wiązkę zeschniętych jesiennych liści (rys. 11.4). Taka postać grafitu znacznie pogarsza właściwości wytrzymałościowe żeliwa, przede wszystkim wytrzymałość na rozciąganie (/(*), zginanie (R_k), skracanie (/?,), a wydłużenie takiego żeliwa jest prawie równe zeru.

Znacznie lepsze właściwości mechaniczne ma (z zachowaniem takiej samej osnowy metalowej) żeliwo modyfikowane. Modyfikowanie polega na wprowadzeniu do ciekłego żeliwa niewielkiej ilości żelazokrzemu, stopów żelaz.okrzemu z aluminium lub stopów krzemu z wapniem (tzw. modyfikatorów). Modyfikatory te. tworząc w ciekłym metalu dużą liczbę drobnych wydzieleń, stanowią tzw. podkładki krystalizacji (niejednorodnej) i sterują procesem krystalizacji grafitu. W żeliwie takim grafit jest drobniejszy i bardziej równomiernie rozmieszczony, o tępo zakończonych krawędziach nie stanowiących takiego koncentratora naprężeń jak grafit niemodyfikowany - rys. 11.5.

Ryj. 11.5. Grafit modyfikowany stopami Żelazokrzemu. Próbka nietrawiona, pow. 250x

Rys. 11.6. Grafit sfcroidalny (kulkowy) podwójnie modyfikowany. (VI5.). Próbka nietrawiona. pow. I00x