82� (2)

ciwko studentowi. Właściwie należy to jeszcze do poprzedniego sposobu, jest to bowiem podkreślenie własnego autorytetu zamiast argumentów, i to w sposób szczególnie złośliwy. — A oto chwyt odwrotny: „Przy Pańskiej wielkiej przenikliwości zrozumiałby 'to Pan z łatwością, i to tylko moja wina, że tzccz źle przedstawiłem”, — po czym będziemy mu sprawę tak kłaść łopatą do głowy, że musi ją zrozumieć nolens volens i jasne się stanic, iż przedtem jej naprawdę nie rozumiał. — Odparcie ataku zatem zachodziło tu tak: przeciwnik chciał nam insynuować „nonsens”,’ a myśmy mu dowiedli „brak rozumu” — i to wszystko z największą grzecznością.

Sposób 32. Przeszkadzające nam twierdzenie przeciwnika możemy łatwo usunąć lub też przynajmniej uczynić podejrzanym, zaliczając je do jakiejś nienawistnej nam kategorii pojęć,¹, i to nawet wtedy, gdy zachodzi tylko słabe podobieństwo lub inne luźne powiązanie, jak np. w powiedzeniach: „To jest manicheizm; to arianizm; to pela-gianizm; to idealizm; to spinozyzm; to panteizm; to brownianizm; to naturalizm; to ateizm; to racjonalizm; to spirytualizm; to mistycyzm itd., itd.” ⁸⁴>. — Czynimy tu dwa założenia: 1) że owo twierdzenie jest rzeczywiście identyczne z tą kategorią albo przynajmniej jest w niej zawarte; wołamy wówczas: „O, to już znamy!” — i 2) że cała ta kategoria pojęć została już odrzucona i nie może zawierać prawdziwego słowa. —

Sposób 33. „Może to słuszne w teorii; w praktyce jest to jednak fałszywe”. — Stosując taki sofizmat uznaje się przyczyny, a przeczy skutkom; w przeciwieństwie do reguły: a ratione ad rationatum valet con-scąuentia ⁸⁵>. — Owo twierdzenie zakłada coś, co jest niemożliwe: co jest słuszne w teorii, musi się zgadzać i w praktyce; jeżeli się nie zgadza, musi istnieć błąd w' teorii; coś zostało przeoczone i nie uwzględnione, coś jest zatem fałszywego w teorii.

Sposób 34, Jeżeli przeciwnik na jakieś pytanie albo argument nic daje odpowiedzi bezpośredniej lub informacji, lecz stara się jej uniknąć przez inne pytanie, przez odpowiedź pośrednią lub też przez coś zgoła nie należącego do tematu, i dąży w innym kierunku, to jest to pewny znak, że natrafiliśmy (czasami bezwuednie) na jego jakiś słaby punkty jest to jakby względne „zamilknięcie” ze strony przeciwnika. 'Należy więc ten slaby punkt atakowaćU nic puścić

6*