82 (131)

11

Zdrowotne skutki degradacji środowiska

Definicja zdrowia przyjęta przez Światową Organizacje Zdrowia jest następująca: „Zdrowie to nic tylko całkowity brak choroby, czy kalectwa, ale także stan pełnego, fizycznego, umysłowego i społecznego dobrostanu (dobrego samopoczucia)'' (\VHO 1946). Definicja ta jest bardzo ważna, ponieważ wskazuje, żc w kwc Stiach zdrowia powinniśmy koncentrować się na samym zdrowiu na jego wzmacnianiu, a nie jedynie na chorobach i próbach ich zwalczania.

Działalność ludzka w zakresie higieny i ochrony zdrowia od wieków przynosi pozytywne rezultaty. Osiągnięcia nauk medycznych pozwoliły zwalczyć wiele chorób powodujących epidemie (dżuma, cholera, ospa. dur brzuszny i in.). Wyraźnie spadają wskaźniki umieralności niemowląt. Długość życia zwiększa się w większości krajów świata. Jednak w miejsce rozwiązywanych problemów zdrowotnych pojawiają sie nowe.

Zdrowie jest to ..pewien" stan psychofizyczny osobnika, uwarunkowany strukturą organizmu i wynikający z równowagi dynamicznej miedzy organizmem a środowiskiem (Wolański 1990:110).’

Niezwykle dynamiczne zmiany środowiska, powodujące zaburzenia prawidłowych relacji między organizmem a warunkami życia, stały się w ostatnich dziesiątkach lat szczególnym zagrożeniem zdrow ia ludzkiego. Pojawiło sic pojęcie zdrowia środow iskowego. Zdrowie środowiskowe zawiera: ..tc aspekty zdrowia człowieka, w tym i jakość życia, które są determinowane przez czynniki biologiczne, chemiczne, fizyczne, psychiczne i społeczne środowiska; obejmuje też założenia teoretyczne i praktykę w zakresie oceny, eliminacji i zapobiegania obecności w środowisku tych czynników, które mogą oddziaływać negatywnie na zdrowie obecnego i przyszłych pokoleń" (WHO 2007).

11.1 Czynniki środowiskowe wpływające na zdrowie człowieka

Gatunek ludzki wyrósł zc środowiska przyrodniczego i jest z nim związany przez powietrze, wodę i pokarm. W toku ewolucji przystosował się do naturalnej zmienności chemicznych i fizycznych parametrów tych elementów środowiska. Niestety, negatywne

I'    1} 'i+wiłil' II    jv£rnvA" -;v.    MI K

ISBN 97K-M4I I.USł n CfcvWN PWN20M

zmiany antropogeniczne środowiska zaczynają przeważać nad zdolnościami adaptacyjnymi ludzi.

Zasięg zagrożenia zdrowia jest bardzo różnorodny i obejmuje (Siemiński 2007:50):

•    zagrożenia globalne - procesy, takie jak efekr cieplarniany (który przyczyni! się do powstania tzw. nowej geografii chorób zakaźnych) czy zanik ozonu (skutkujący nadmiernymi dawkami promieniowania UV);

•    zagrożenia regionalne - zjawiska jak: kwaśne opady, intensywna emanacja radonu z podłoża, niedobór jodu na znacznych obszarach naszego globu;

•    zagrożenia lokalne - emisja fal elektromagnetycznych bardzo niskich częstotliwości lub mikrofal, emisja do atmosfery lub zrzut dowód powierzchniowych metali ciężkich, nadmierne stężenie pyłów respirabilnych i ozonu troposferycznego w niskich warstwach atmosfery. związków chlorowcoorganicznych, nadmierny hałas i zanieczyszczenia powietrza w pomieszczeniach zamkniętych.

Czynniki środowiskowe determinują przedwczesną umieralność i uszkodzenia zdrowia co najmniej w kilku- lub kilkunastu procentach. Jest to ryzyko, którego mieszkańcy zanieczyszczonych regionów nie mogą uniknąć nawet w przypadku zmiany stylu życia i indywidualnych zachowań zdrowotnych (Adamek R., Adamek A.M.. Orłowski 2006: 65).

Nadal poważnym zagrożeniem zdrowia są czynniki biologiczne - organizmy chorobotwórcze i pasożytnicze wywołujące zakażenie, alergię lub powodujące skutki toksyczne. Czynniki biologiczne bardzo różnią się pod względem stopnia ryzyka zakażenia. Nic są to czynniki specyficzne dla obecnej epoki, lecz na rozprzestrzenianie się chorób ma wpływ sposób organizacji i wykorzystania przestrzeni, ogromne ilości odpadów i ścieków oraz duża mobilność ludzi. Szacuje sie. że w skali całego świata co najmniej kilkaset milionów ludzi jest narażonych na działanie tych czynników. Problem len jest szczególnie wyrazisty w krajach strefy okolorównikowcj i podzwrotnikowej, gdzie ludzie narażeni są podczas wykonywania różnych prac na zarażenie licznyim pasożytami i wdychanie szkodliwych bioaerozoli. Również w wielu krajach strefy umiarkowanej czynniki te są przyczyną większości chorób rolników i pracowników służby zdrowia (Dutkiewicz, Śpiewak, Jabłoński 2002).

Poważnym problemem jesr także niedożywienie, czyli „zaburzenie budowy lub funkcji organizmu spowodowane niedoslarczaniem z pożywieniem potrzebnych ilości energii i(lub) składników odżywczych” (Gcrtig. Gawęcki 2001: 69). Niemal wszędzie można znaleźć zatrważające statystyki. W krajach rozwijających się każdego roku niedożywienie jest przyczyną śmierci 5.6 min dzieci, a 27% (146 min) dzieci poniżej 5 roku życia jest niedożywionych. Głód to zarówno konsekwencja, jak i przyczyna biedy. Niedożywienie sprawia, żc społeczeństwa nic mogą wykorzystywać całego swojego potencjału. Niedożywieni ludzie są bardziej podatni na infekcje. W przypadku niedożywienia nawet tak powszechne choroby, jak biegunka i iniekcje dróg oddechowych, mogą powodować śmierć. Głód może poczynić w organizmie człowieka nieodwracalne zniszczenia i hamować jego rozwój. Niska waga dziecka przy- urodzeniu podwyższa ryzyko jego śmierci w pierwszych miesiącach życia, a te. które przeżyją, mają osłabiony system immunologiczny i częściej zapadają na przewlekle choroby, takie jak cukrzyca czy choroby serca. Kobiety- żyjące w złych warunkach i niedożywione rodzą słabe i chore dzieci. W ten sposób problem głodu i chorób z nim związanych staje się chorobą pokoleniową (UNICEF 2007).

iii

lastępna strona