83soś

na płaszczyznę tylko raz, bez poprawiania i prze-malowywania, toteż koncepcja musiała być całkowicie gotowa przed przystąpieniem do pracy. Rysunek przenoszono na grunt za pomocą prze-próchy lub nawet szablonów, co sprzyjało utrwalaniu się schematów.

Ikony, mozaiki, freski charakteryzowały się takim samym sposobem przedstawiania. Kontynuowano symbolikę wczesnej sztuki chrześcijańskiej, ale wzbogacono ją o nowe symbole, między innymi gestów i barw, a także atrybutów - przedmiotów, po których rozpoznawało się świętych. Współcześnie naukę o sposobach obrazowania w całej sztuce nazywa się ikonografią. Ikonografia bizantyjska, wykształcona w malarstwie ikon, dotarła przez Włochy (Sycylia, Wenecja, Rawenna) do Europy Zachodniej i wpłynęła na wytworzenie się tamtejszych form malarstwa. Malarstwo bizantyjskie oddziałało także o wiele silniej na Bułgarię i Ruś, gdzie zwłaszcza w XTV i XV w. przeżywało rozkwit. Sławę w tym czasie zdobyło dwóch malarzy, Teofan Grek z Bizancjum, twórca fresków cerkwi Przemienienia w Nowogrodzie, i zakonnik Andrzej Rublow z Rusi, który prócz innych słynnych dzieł stworzył ikonę Trójca Święta.

Do ikon czczonych na Rusi, pochodzenia bizantyjskiego, należała Matka Boska Włodzimierska -typ ikony dodatkowo godny uwagi jako wyobrażenie matki z dzieckiem w geście czułości i głębokiej duchowej łączności.

Przy omawianiu wpływów sztuki bizantyjskiej na inne kraje warto przypomnieć o polskich odkryciach w Faras w Egipcie. Odkryta tam katedra z pięknymi freskami pochodzi z okresu wpływów bizantyjskich.

Mamy również w Polsce przykłady fresków bi-zantyjsko-ruskich z czasów dynastii Jagiellonów. Są to polichromie ścienne w kaplicy Świętej Trójcy na zamku w Lublinie i freski prezbiterium katedry w Sandomierzu.

Wybitne osiągnięcia ma w Bizancjum sztuka zdobienia ksiąg. Bizantyjczycy pisali na pergaminie i papierze. Książki miały drogocenne oprawy z metalu (srebra, miedzi) ozdabiane drogimi kamieniami i emalią.

Rzemiosfo artystyczne

Najwybitniejszymi dziełami rzemiosła artystycznego są przedmioty związane z kultem religijnym, wyroby z rzeźbionej kości słoniowej, złota, srebra, drogich kamieni, szlachetnych gatunków drewna. Należą do nich relikwiarze o różnych kształtach, krzyże, oprawy ksiąg, czary, kaganki oliwne, kielichy, małe dwuskrzydłowe obrazy,

ceramiczne naczynia. I tutaj, podobnie jak w ca-    §

łej sztuce bizantyjskiej, splatają się wpływy an- “ tyczne widoczne w motywach z ornamentyką ty- f? pową dla sztuki islamu i innych kultur wschodu. > Techniki złotnicze znane już w starożytności i tutaj osiągnęły szczyty mistrzostwa. Są to techniki repusowania, niella, granulacji, filigranu, emalii itp.

Podsumowanie

Bizancjum było bezpośrednim kontynuatorem tradycji sztuki antycznej greckiej i rzymskiej. Oddziałało najsilniej na sztukę włoską, a poprzez Italię oraz kontakty z Irlandią i dworem Karola Wielkiego na sztukę Europy Zachodniej. Bardziej bezpośrednio oddziałało na kraje bałkańskie i Ruś. Ikonografia sztuki bizantyjskiej była kontynuowana i rozwijana w średniowiecznym malarstwie europejskim.

Sztuka samego Bizancjum odznaczała się jednolitością i schematyzmem form powtarzanych niezmiennie przez wieki. U jej podstaw stała logika i doskonałość proporcji sztuki greckiej, bogactwo estetycznych doznań zmysłowych Wschodu, mistyka i symbolika religii chrześcijańskiej.